De Atlas Werkconferentie maakte onderdeel uit van het evenement Building Holland. Zo zochten we de verbinding met de duurzame omgeving om samen te bouwen aan een gezonde en duurzame leefomgeving. Een heus Atlas-kwartet verwelkomde de ruim tweehonderd bezoekers met een muzikaal intermezzo. 

Stevige keuzes

Fred Woudenberg, hoofd leefomgeving van de GGD Amsterdam, trapte de bijeenkomst af met een inspirerend verhaal over de stevige keuzes rond het thema gezondheid bij de inrichting van het Havengebied in Amsterdam. Dit deel van het havengebied binnen de ring A10 wordt ontwikkeld tot een gemengd stedelijk gebied met 70.000 nieuwe woningen en 50.000 arbeidsplaatsen. "Amsterdam gaat met Haven-Stad Amsterdam een stad in een stad bouwen," licht Fred toe. "We zetten daarbij nadrukkelijk in op het borgen van een gezonde leefomgeving en het bevorderen van gezondheid. Zo richten we de leefomgeving zo in dat fietsen en wandelen de ‘normale' manier van vervoer zijn. Een groot deel wordt rookvrij en er komen snackbarvrije zones rond scholen."

Stap voor stap naar nieuw Omgevingsloket

Vervolgens nam Ruben Busink, projectleider Informatiehuizen DSO, de toehoorders mee in de wereld van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Dit digitale stelsel krijgt voor de gebruiker de vorm van één loket: het Omgevingsloket. Rond tien thema's Lucht, Water, Bodem & Ondergrond, Natuur, Externe Veiligheid, Geluid, Cultureel Erfgoed, Ruimte, Bouw en Afval Ruben zijn de zogeheten Informatiehuizen ingesteld die de informatieproducten aan het DSO moeten ontsluiten. Ruben vertelt hoe de eerste set Informatieproducten nu bij de Programmaraad in behandeling ligt. "Zij gaan beslissen of er met de ontwikkeling van deze producten een start kan worden gemaakt. Met steeds nieuwe series informatieproducten gaan we het DSO zo stapje voor stapje vullen met informatie."

Nieuwe ontwikkelingen

Vervolgens vertelden Atlas-medewerkers over nieuwe ontwikkelingen en producten. Zo gaf Liesbet Dirven van de Atlas Natuurlijk Kapitaal ons een inkijkje in het onderzoek van vierdejaarsstudenten van de AVANS-hogeschool naar de successie van de Loonse en Drunense Duinen. Op Atlas Natuurlijk Kapitaal staat een nieuwe vegetatiekaart van dit gebied waar de onderzoeksresultaten van de studenten de basis voor vormden. Brigit Staatsen gaf een kijkje in de Gids Gezonde Leefomgeving. Dit platform is in februari gelanceerd voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder maken van de leefomgeving, bijvoorbeeld binnen de Omgevingswet.

Gebruiker centraal

Hierna volgden de workshopsrondes. In zes parallelle sessies kwamen in vier rondes allerlei sprekers aan het woord. In deze workshops ging het natuurlijk over de Atlas en de gebruiker van de Atlas. Hoe belangrijk het is om de gebruiker als uitgangspunt te nemen, liet de workshop van Victor Zuydweg zien. "Niemand is digibeet," stelde hij. "Als je wil dat mensen informatie gaan gebruiken, moet je zorgen voor begrijpelijke informatie die toegankelijk aangeboden wordt." Met een aantal sprekende voorbeelden toonde hij aan hoe het in praktijk vaak misgaat en mensen in te ingewikkelde systemen de weg kwijt raken.

In de workshop Ontwerp de nieuwe Atlas dachten deelnemers mee over de nieuwe Atlas. Er kwamen leuke ideeën uit. Een kaart met vliegverkeer, vliegvelden en geluidsnormen, een luchtkwaliteitskaart waar je precies kan zien wat de bron van de luchtvervuiling is en een interactieve geluidskaart waarop je kunt horen hoeveel 100 decibel is. Ook de workshop waarin deelnemers werden uitgenodigd om mee te denken over onze functionaliteiten, leverde waardevolle ideeën op. Zoals een functionaliteit die informatie door de tijd weergeeft, zodat je kunt zien of het beter of slechter gaat. De komende maanden gaan we de mogelijkheden onderzoeken, waarbij deze bijdragen ook een plek krijgen.

Stapje dichterbij

Uiteraard keken we binnen de workshops ook buiten de grenzen van onze platforms. Diverse sprekers van allerlei organisaties hielden lezingen over hoe we een gezonde en duurzame leefomgeving een stapje dichterbij konden brengen. Zo vertelde Manon Zwart van het RIVM over haar wereldzeilreis, die helaas ook voerde langs veel plastic. Meer bewustwording en regelgeving zijn nodig, anders krijgen we deze plastic soep straks op ons eigen bord. Verder leerden deelnemers in het circulaire economiespel van Nicole Segers van Creation2Creation de basisprincipes van de circulaire economie. Gert Nijsink van Rijkswaterstaat zette in zijn workshop uiteen hoe de Klimaatmonitor diverse partijen kan helpen om te kijken hoe de energietransitie in hun gebied verloopt, inzichten die de basis kunnen vormen voor nieuw beleid. En Kasper Spaan van Waternet legde uit hoe groene daken kunnen helpen in steden om het klimaat robuuster te maken en de leefomgeving aantrekkelijker. Teveel om op te noemen eigenlijk. Het was dan ook moeilijk kiezen voor veel bezoekers. Gelukkig staan binnenkort alle presentaties op de Atlas, dus kan iedereen een (gemiste) sessie terug kijken.

Muzikale afsluiting

Nicole Segers van het circulaire economiespel sloot samen met het Atlas-kwartet de werkconferentie muzikaal af met een heus Atlas-lied. "Ik hoop dat jullie net zoveel inspiratie op hebben gedaan als ik," besloot ze. "Hopelijk hebben we vandaag weer waardevolle samenwerkingsverbindingen kunnen sluiten. Voor die gezonde en duurzame wereld gaan we allemaal."

Bedankt iedereen!

We danken alle aanwezigen hartelijk voor hun enthousiaste en actieve deelname. Natuurlijk hopen we dat de community verder groeit, dat de Atlassen weer aan naamsbekendheid hebben gewonnen en dat steeds meer mensen kansen zien om onze Atlassen in de praktijk gaan gebruiken. Hopelijk zien we iedereen volgend jaar weer terug!

 De landelijke Zwerfafvalophaalregeling houdt in dat door derden langs de oevers verzameld afval kosteloos wordt afgevoerd en verwerkt. Rijkswaterstaat wil zo stimuleren dat er meer samenwerkingsverbanden en lokale initiatieven komen die zwerfafval in rivieren en langs oevers verzamelen. Waarom is dit belangrijk?

Schoon water van belang voor mensen, dieren en planten

Schone rivieren, kanalen, meren en een schone zee zijn van groot belang voor mensen, dieren en planten. Op de oevers, in de uiterwaarden en bij stuwen en sluizen van rijkswateren ligt na elke hoogwaterperiode veel zwerfafval. Wordt dit zwerfafval niet opgeruimd, dan stroomt het uiteindelijk richting zee en vergroot het de zogeheten plastic soep. Deze drijvende vuilnisbelt in het noorden van de Grote Oceaan trekt door de grote ringvormige zeestroom het afval naar zich toe. De exacte afmetingen van de plastic soep zijn niet bekend. Naar schatting gaat het om een gebied vele malen groter dan Nederland.

Nare gevolgen voor waterbevolking

Het drijvende plastic heeft gevolgen voor de bewoners van de wateren. Zo kunnen schildpadden en dolfijnen die naar boven komen om adem te halen in het plastic verstrikt raken en stikken. Of waterdieren en watervogels eten het plastic per ongeluk, waardoor hun magen verstopt kunnen raken en ze verhongeren. Uit onderzoek van de WUR blijkt dat 95% van de noordse stormvogels 0,31 gram plastic in hun maag heeft. Dit is ver boven de in de Kaderrichtlijn Marien opgenomen maat die stelt dat 1 op de 10 vogels meer dan 0,1 gram plastic in hun maag mag hebben. Zie ook het schrijnende filmpje dat een studente van Wageningen Marine Research maakte.

Op ons eigen bord

Maar niet alleen voor de waterbevolking heeft het consequenties. Uiteindelijk is er een kans dat we de vervuilde soep op ons eigen bord krijgen. De grote stukken plastic verpulveren op den duur tot stukjes van een millimeter of minder, die zich door het water verspreiden en niet afbreekbaar zijn, de zogeheten microplastics. Deze kunnen in de organen van vissen terecht komen en daarmee ook in ons voedsel. Ook is nog niet bekend in hoeverre microplastics in het drinkwater voorkomen. Daarnaast kunnen aan het plastic toegevoegde stoffen als weekmakers een hormoonverstorende werking hebben. Ook zijn microplastics mogelijk transportmiddel voor ziekteverwekkende organismen. Reden genoeg voor de Gezondheidsraad om in 2016 in een Briefadvies aan de staatssecretaris van het voormalig ministerie van Infrastructuur en Milieu te pleiten voor meer onderzoek en meer bewustwording bij consumenten.

Van tussenstation naar eindstation

Nederland is het laatste station voordat grote rivieren als de Rijn en de Maas uitmonden in de Noordzee. Daarom is het belangrijk om het zwerfafval in deze rivieren terug te dringen. Het kabinet heeft zich in de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (pdf; 0,1 MB) ten doel gesteld de hoeveelheid zichtbaar zwerfafval op oevers en de kust nog vóór 2020 te verminderen. Het opruimen van aangespoeld zwerfafval is wettelijk een aangelegenheid van de betreffende terreineigenaar. Rijkswaterstaat stelt een gezamenlijke aanpak voor om het probleem zo bij de bron aan te pakken. Samen zorgen dat Nederland verandert van een tussenstation voor plastic afval naar een eindstation. Hoe meer organisaties en mensen actief zijn en zich verantwoordelijk voelen voor het probleem, hoe meer bewustwording wordt gecreëerd en mensen worden bereikt. Een mooi voorbeeld wat zo'n aanpak kan opleveren, is het samenwerkingsverband Schone Maas, waarbij alleen al de opruimactie in Eijsden vijf kuub afval opleverde (ongeveer 100 vuilniszakken). Meer projecten staan op het linkportaal Zwerfafval van Rijkswaterstaat. Kijk voor meer informatie over de Zwerfvuilophaalregeling op de website Afval Circulair.

Kaart Ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen, op de website van de Atlas Leefomgeving (Bron: Atlas Leefomgeving)

Hoe schoon is het water in uw buurt?

Op de pagina's Waterkwaliteit en Thema Water in de leefomgeving op de Atlas Leefomgeving vindt u veel informatie over het belang van schoon water. Benieuwd naar de kwaliteit van de Nederlandse oppervlaktewateren bij u in de buurt? Bekijk eens de kaart Ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen, op de Atlas Leefomgeving. Deze kaart geeft de ecologische toestand weer van de Nederlandse oppervlaktewateren zoals deze zijn gerapporteerd aan de Europese Unie in het kader van de Kaderrichtlijn Water.