De kaart laat zien in hoeverre de publieke ruimte in de woonomgeving mensen de gelegenheid biedt tot sporten en bewegen. Iedere gemeente is hiervoor beoordeeld op factoren als sportaccomodaties, buitengebieden, routes en nabijheid voorzieningen. De kaart is gebaseerd op gegevens van het Mulier Instituut.

Iedereen beweegt. Ook al voldeed volgens het RIVM in 2017 slechts 47 procent van alle Nederlanders aan de Beweegrichtlijnen. Mensen sporten, maken een ommetje of lopen doelgericht naar bijvoorbeeld hun werk of de supermarkt. De nieuwe kaart Kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving (KBVO-kaart) op de Atlas Leefomgeving laat zien in welke mate hun woonomgeving mensen de gelegenheid biedt om te sporten of te bewegen. De Atlas Leefomgeving heeft hiervoor de Kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving van het Mulier Instituut in kaart gebracht. Deze kernindicator is één van de 20 Kernindicatoren voor het landelijk monitoren van sport en bewegen.

Score per gemeente

Per gemeente is hiervoor een score gegeven. Deze score is het gemiddelde van de score op zes afzonderlijke elementen op basis van een vijfpuntschaal. Dit zijn: publieke sportaccommodaties, (aantal sporthallen, voetbalaccommodaties), sport- en speelvelden (aantal Cruyff Courts, skateparken, speeltuinen), sport- , speel- en bewegingsruimte (parken, water geschikt voor recreatief gebruik, volkstuinen uitgedrukt in hectare), routes (fiets- en wandelpaden uitgedrukt in meter), buitengebieden (bos, heide, zand uitgedrukt in hectare) en nabijheid van voorzieningen (gemiddelde afstand tot supermarkt en school). 

Hoe beweegvriendelijk zijn Nederlandse gemeenten?

Elke gemeente krijgt een score voor beweegvriendelijkheid. Hoe hoger de score op een schaal van 0 tot 5, hoe meer de omgeving is ingericht om te sporten en te bewegen. De geel gekleurde gemeenten scoren lager dan het landelijke gemiddelde en de groene gemeenten scoren hoger. Nederland scoort gemiddeld een 2,6. De nieuwe Atlas-kaart laat zien dat het per gemeente sterk verschilt of de leefomgeving al dan niet beweegvriendelijk is. De meest beweegvriendelijke gemeenten bevinden zich voornamelijk aan de kust, in het oosten van het land en in Drenthe. De meeste beweegonvriendelijke gemeenten zijn vooral geclusterd in Zuid-Limburg en in Zuid-Holland/Randstad. Veelal scoren de beweegonvriendelijke gemeenten slecht op het element sport-, speel- en bewegingsruimte. De kaarten van de afzonderlijke scores op de zes elementen vindt u op Sportopdekaart.

Kernindicator Beweegvriendelijke Omgeving (Bron: Atlas Leefomgeving )

Beweegvriendelijke omgeving = meer bewegen?

Het is interessant om te kijken of een beweegvriendelijke omgeving ertoe leidt dat mensen ook meer gaan bewegen. Twee kaarten uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 GGD'en, CBS en RIVM geven per gemeente een beeld van hoeveel volwassenen van 19 jaar en ouder aan de Beweegrichtlijnen 2016 voldoen en wekelijks sporten. Wat zien we als we deze kaarten naast de nieuwe Atlas-kaart leggen?

Kaarten Voldoen aan Beweegrichtlijnen 2016 en Wekelijkse sporters 2016 (Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2016 GGD'en, CBS en RIVM)

Zuid-Limburg en Randstad

In Zuid-Limburg is een clustering van gemeenten met een laag percentage dat voldoet aan de Beweegrichtlijnen. Het aantal wekelijkse sporters ligt hier onder het landelijk gemiddelde van 51,3 procent. Mogelijk is hier een verband te leggen met de leefomgeving, want deze gemeenten scoren ook slecht op beweegvriendelijkheid. De Randstad scoort ook relatief laag op beweegvriendelijk, maar hier is het percentage mensen dat de beweegrichtlijnen haalt juist relatief hoog, evenals het percentage wekelijkse sporters. Wellicht zijn Randstedelingen intrinsiek gemotiveerd om te sporten, ongeacht hoe beweegvriendelijk hun omgeving is.

Waddeneilanden

De Waddeneilanden scoren hoog op beweegvriendelijkheid, en de bewoners scoren daar opvallend hoog op de beweegrichtlijnen. Het aantal wekelijke sporters is hier echter relatief laag. Als we inzoomen op de informatie op locatie zien we dat de Waddeneilanden opvallend hoog scoren (> 4,5) op de elementen Routes en Buitengebied en opvallend laag (< 1, alleen op Texel 2) op het element Nabijheid van voorzieningen. Misschien is het wel de natuur die de Waddenbewoners in beweging brengt. Bovendien laat de lage score op de nabijheid van voorzieningen zien dat de Waddenbewoners wel in beweging moéten komen voor werk of boodschappen.

Houvast voor beleid

Dergelijke dwarsverbanden met andere datasets kunnen houvast bieden aan beleidsmakers. De KBVO-kaart geeft een maat voor de ruimte in de woonomgeving die gebruikt kan worden om te sporten en te bewegen. Maar of die ruimte ook wordt gebruikt om in te bewegen, hangt ook af van zaken als toegankelijkheid, fysieke en sociale veiligheid en aanbod van activiteiten en evenementen. Als een gemeente hoog scoort op beweegvriendelijkheid en laag op de beweegnorm, kan het voor beleidsmakers zinvol zijn om de afzonderlijke elementen nader te bekijken en uit te zoeken waarom mensen zo weinig gebruik maken van de mogelijkheden die hun leefomgeving biedt. En voor alle gemeenten met een lage score op beweegvriendelijkheid bieden de afzonderlijke elementen inzicht in waar ruimte is voor verbetering.

Komt u met een smoesje weg?

En ja, soms heeft u gewoon geen zin om te sporten. Misschien kunt u het nieuwe smoesje gebruiken: "Mijn gemeente daagt mij niet uit om te sporten." Bekijk uw eigen leefomgeving op de nieuwe kaart en check of u hier mee wegkomt!
 

Zie ook:

- Rapportage sport 2018 (Mulier Instituut)
- Sportaccomodaties in Nederland (2016, Mulier Instituut)

Knalvuurwerk, zoals rotjes, is nauwelijks schadelijk en bestaat vooral uit buskruit. Siervuurwerk bevat daarnaast ook zware metalen die zorgen voor kleur- en geluidseffecten en geven daardoor meer schadelijke uitstoot dan knalvuurwerk. Illegaal vuurwerk is de grootste boosdoener voor het milieu vanwege de zeer schadelijke stoffen cadmium en perchloraat. De komende jaarwisseling gaan zeker 12 grote gemeenten experimenteren met vuurwerkvrije zones rondom kinderboerderijen, ziekenhuizen, bejaardentehuizen en scholen, aldus een inventarisatie van de Volkskrant in de 44 grootste gemeenten. Volgens Milieu Centraal kun je ook zelf mee helpen de milieulast van vuurwerk te beperken: namelijk door illegaal vuurwerk te vermijden, bij voorkeur knalvuurwerk gebruiken en afval dat overblijft na het afsteken van vuurwerk zo snel mogelijk op te ruimen, zodat schadelijke stoffen niet in het milieu komen.  

Luchtvervuiling

Het afsteken van vuurwerk zorgt voor luchtvervuiling, doordat er in korte tijd een forse hoeveelheid fijnstof in de lucht komt. In het eerste uur van de jaarwisseling van 2017 op 2018 lieten stedelijke meetpunten een sterk verhoogde concentratiewaarde van fijnstof zien, blijkt uit metingen van het Luchtmeetnet. Het goede nieuws is dat de nieuwjaarspiek in fijnstof in 2018 de op een na laagste in de historische reeks over de jaren 1994-2018 was. Op de video Concentratie fijnstof rond de jaarwisseling van 2017-2018 kun je de actuele fijnstofconcentratie tijdens de jaarwisseling van 2017 op 2018 van uur tot uur volgen. De verschillen per jaar zijn gerelateerd aan de weersomstandigheden. Bij een zwakke wind is er door een geringe verspreiding een hoge concentratie en bij een sterke wind een sterke verspreiding, die zorgt voor een lagere concentratie. Bij neerslag slaat een substantieel deel van de fijnstof neer en blijft vuurwerksmog uit.

Effecten piekbelasting op gezondheid

Wat zijn nu de consequenties van deze piekbelasting van fijnstof tijdens de jaarwisseling voor de gezondheid? Bekend is dat fijnstof in kleine hoeveelheden schadelijk is voor mensen die last van hun luchtwegen hebben. Zij kunnen beter binnen blijven bij hoge concentraties aan fijnstof. Joost Wesseling, onderzoeker luchtkwaliteit bij het RIVM, stelt in Bionieuws dat er nooit kwantificeerbare effecten op de gezondheid zijn gemeten. Dit komt volgens de onderzoeker omdat het vaak gaat om kortstondige belasting: binnen een paar uur is de hoeveelheid fijnstof in de lucht weer op een lager niveau.

Dat verklaart ook waarom de bijdrage van vuurwerk aan het jaartotaal van de fijnstofemissie gering blijft. Wel neemt het relatieve aandeel aan fijnstofemissies toe. In 1990 was de bijdrage aan emissies nog ongeveer 0,1%, maar dat gaat de laatste jaren richting de 1%. Dit komt door de toename van het afgestoken consumentenvuurwerk sinds 1990 (1990: 5,1 miljoen kilo en 2016: 16,4 miljoen kilo).

Volg het zelf!

Voor de derde keer gaat het RIVM ook deze jaarwisseling samen met burgerwetenschappers in het Vuurwerkexperiment 2018-2019 het effect van vuurwerk op de luchtkwaliteit meten. Dit jaar niet elk uur, maar de fijnstofdata van ruim 200 stofsensoren worden dit jaar om de 5 tot 10 minuten opnieuw weergegeven. Zo monitort het RIVM de gevolgen van het afsteken van vuurwerk nauwkeuriger dan met de eerder gebruikte schaal. Met de champagne nog in uw hand kunt u straks dus precies volgen wat het vuurwerk met de luchtkwaliteit doet. Ook op de Atlas Leefomgeving kunt u de uurlijkse actuele fijnstofconcentratie bekijken, en de invloed van vuurwerk hierop.

Meer weten?

Op deze website is veel meer informatie te vinden. Ga bijvoorbeeld naar onze achtergrondpagina's over luchtkwaliteit, fijnstof en stikstofdioxide. Of bekijk, naast de actuele kaart voor fijnstof PM10, de jaargemiddelden van fijnstof.