De Atlassen zijn voortdurend in ontwikkeling. Kort geleden is de Geluidskaart wegverkeer vernieuwd en eerder dit jaar de luchtkwaliteitskaarten. Dit biedt een mooie kans om een situatie te bekijken waar veel is veranderd. Zoals de bouw van de Koning Willem-Alexandertunnel in Maastricht in 2016. Zien we op de kaarten voor en na de bouw van de tunnel een verschil qua geluid en luchtvervuiling?
Maastricht vierde in 1959 feest bij de opening van de Stadstraverse Maastricht. Een moderne autoweg door de stad als voorbode van een nieuwe mobiele tijd. Maar al snel kwam de kater. De A2 werd een gruwel voor de Maastrichtenaren: stank, ongezonde lucht, herrie, onveilige verkeersituaties en files. De verkeersader splitste de stad als een soort Berlijnse muur in tweeën. Tot aan Den Haag groeit het besef dat een oplossing nodig was. Zo zei de toenmalige minister-president Wim Kok in mei 2002 tegen Dagblad de Limburger: “De A2-traverse is een steeds ernstiger probleem. Rond 2002 moeten we daar met een fris oog naar kijken.”
Ondergrondse oplossing
De oplossing liet even op zich wachten, maar op het resultaat mag Maastricht trots zijn. Met De Groene Loper, het totaalplan voor infrastructuur en stadsontwikkeling, verbeterde de bereikbaarheid van de stad, maar ook de doorstroming van het verkeer en de leefbaarheid van Maastricht Oost. Er werd een compleet nieuw verkeerssysteem ontworpen over een lengte van zes kilometer. Een belangrijk onderdeel daarvan was de eerste dubbellaagse tunnel van Nederland: de Koning Willem-Alexandertunnel. De A2 kwam daarbij onder de grond te liggen. Het project startte in 2011 en in december 2016 werd de tunnel geopend. De tweeënhalve kilometer lange tunnel bestaat uit twee lagen. De onderste laag is bedoeld voor doorgaand verkeer richting Eindhoven of Luik. De bovenste laag voor het lokale verkeer met bestemming Maastricht. Dankzij de tunnel rijdt 80% van het verkeer ondergronds en niet meer dwars door Maastricht.
Grijs wordt weer groen
Bovenop de tunnel ontstond ruimte voor een parkachtige leefomgeving. In 2017 en 2018 is bovengronds gewerkt aan de Groene Loper op het dak van de tunnel. Deze Groene Loper volgt niet het ondergrondse tracé van de ene tot de andere tunnelmond. De ontwerpers wilden het bovengrondse tracé onderdeel laten zijn van de leefomgeving. Zo verbindt het ontwerp de wijken ten oosten en westen van de A2, maar ook de stad met de even ten noorden van Maastricht gelegen landgoederenzone. Deze is van grote ecologische, historische en recreatieve waarde. De Groene Loper strekt zich uit tot een lengte van 2,3 kilometer. De langgerekte bomenlaan voor voetgangers en fietsers heeft aan beide kanten een groene zone en daarnaast rijstroken voor bestemmingsverkeer. De komende jaren wordt ook gebouwd aan 1000 woningen. Deze Groene Loper biedt mooie kansen voor recreatie, natuur, gezonde verstedelijking en verduurzaming. Je leest hier alles over in het Actieplan Mijn Groene Loper 2030.
Wat zien we op de kaarten?
Wat leveren deze ontwikkelingen op voor de leefomgeving, bijvoorbeeld voor de geluidsoverlast? De geluidsoverlast van de oude A2 was fors. Omwoners gingen gebukt onder het voortdurende verkeersgeluid van voorbijrazende voertuigen en stilstaande auto’s met draaiende motoren. Nadat de snelweg was gesloten, hoorden omwoners dingen die ze nog nooit hadden gehoord, vertelden ze aan Trouw. De nieuwe kaart Geluid in Nederland van wegverkeer (Lden) op de Atlas Leefomgeving laat de jaargemiddelde berekende geluidsbelasting. Deze is afkomstig van alle wegen in Nederland voor de situatie in 2017. De oude kaart toonde het verkeersgeluid van rijkswegen uit 2016 (nog voor de tunnel) en van de overige wegen uit 2011.
Als we de nieuwe kaart vergelijken met de oude kaart is het effect van de tunnel duidelijk zichtbaar. In de oude situatie loopt de A2 nog als een grote vette donkerrode streep op de kaart, op de nieuwe kaart alleen een smal streepje. Op de verschilkaart zien we hoe groot het verschil is. Dat is aanzienlijk, de hoeveelheid geluid is er ongeveer met 5 tot 20 decibel verminderd. Wel lichten weer andere plekken op de verschilkaart rood op. Daar is een weg verlegd of is er een nieuwe weg bijgekomen. Een andere oorzaak kan zijn dat de hoeveelheid verkeer is veranderd. Op die plekken is het geluid toegenomen. Voor de bewoners van de omliggende wijken van de voormalige A2 is de geluidsoverlast in elk geval flink afgenomen.
Weer ademhalen
De luchtvervuiling in Maastricht voor de bouw van de tunnel was aanzienlijk door alle uitlaatgassen. De kaarten Stikstofdioxide (NO2) en Fijnstof (PM 2,5) op de Atlas Leefomgeving geven respectievelijk de jaargemiddelde stikstofdioxideconcentratie en de jaargemiddelde fijnstofjaarconcentratie weer, uitgedrukt in microgram per kubieke meter µg/m3. Ook de luchtkwaliteit is aanzienlijk verbeterd. Dat kunnen we concluderen als we de situatie voor (2015) en na (2017) op de kaarten Stikstofdioxide (NO2) en Fijnstof (PM2,5) met elkaar vergelijken.
Op de kaart over 2015 zien we dat de stikstofdioxideconcentraties variëren van 25-39 µg/m3. Op sommige locaties komen ze zelfs boven de wettelijke grenswaarde van 40 µg/m3. Op de kaart over 2017 zien we een aanzienlijke verbetering. In 2017 blijft de jaargemiddelde stikstofdioxideconcentratie beneden de 25 µg/m3. Deze verbetering zien we rond de voormalige A2, maar ook als we naar het gebied als geheel kijken. Alleen bij de monden en aan het begin van de tunnel aan de noordzijde is de concentratie iets hoger. Bij de aanbouw van de tunnel was er dan ook discussie over het ontbreken van een luchtfilter. Op enkele plaatsen zien we dat de stikstofdioxideconcentratie daar iets is toegenomen. Bijvoorbeeld op wegdelen waar eerst 50 of 70 km/uur werd gereden en waar sinds de komst van de tweelaagse tunnel 80 of 100 km/uur is toegestaan.
Ook de fijnstofconcentratie (PM 2,5) is iets gedaald. Op de kaart over 2015 zien we een jaargemiddelde concentratie van 13-14 µg/m3 bij de voormalige A2. Bij de Koning Willem-Alexandertunnel zien we op de kaart over 2017 een jaargemiddelde concentratie van 11-12 µg/m3. Ook over het gebied als geheel is de fijnstofconcentratie iets gedaald. Kleurt het gebied op de kaart over 2015 vooral grijs (12-13 µg/m3), op de kaart over 2017 licht het gebied lichtblauw op (11-12 µg/m3).
De website a2maastricht.nl stelt terecht dat er veel factoren zijn die samen de luchtkwaliteit bepalen. Zoals het buitenland, de rest van Nederland en het weer. Verkeer is slechts een parameter. Maar dat neemt niet weg dat op onze kaarten een duidelijk effect is te zien. Minder luchtverontreiniging betekent ook minder gezondheidsrisico’s voor de meer dan 40.000 mensen die in de directe omgeving van de A2-tunnel wonen, ten westen van het spoor.
Check je eigen leefomgeving!
Op onze kaarten zien we dat de gebiedsontwikkeling in Maastricht voordelig uitpakte voor de luchtkwaliteit en geluidsoverlast rond de voormalige A2. Is er in jouw omgeving leefomgeving iets veranderd? En ben je benieuwd naar wat dat opleverde voor jouw leefomgeving? Zoom in op jouw leefomgeving op de Atlas Leefomgeving en vergelijk bijvoorbeeld de luchtkwaliteit voor en na op de Atlas Leefomgeving. Meten is weten!