Door klimaatverandering warmt de aarde op, smelten ijskappen en gletsjers en wordt het zeewater warmer. Het smeltende water stroomt de zeeën in en het opwarmende zeewater zet uit. Hierdoor stijgt de zeespiegel. In de 20e eeuw is de zeespiegel in Nederland ongeveer twintig centimeter gestegen.  

Voor de toekomst (rond 2100) gaat het KNMI Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) uit van een zeespiegelstijging voor de Nederlandse kust tussen de 26 en 124 centimeter ten opzichte van 1995-2014. Maar een stijging van 2,5 meter kan niet uitgesloten worden als de ijskappen sneller smelten dan verwacht. Het proces van zeespiegelstijging zal nog eeuwenlang doorgaan. Hoeveel de zeespiegel uiteindelijk stijgt, hangt voornamelijk af van hoeveel broeikasgassen we nog gaan uitstoten en hoeveel ijs er nog gaat smelten op de Zuidpool en in Groenland. Door de zeespiegelstijging kunnen we het water in de rivieren moeilijker in zee kwijt.

Grote rivieren zoals de Rijn en de Maas stromen door ons land naar de Noordzee. Het gevaar van overstromingen komt niet alleen vanuit de zee, maar vaker ook door hoogwater in de rivieren of het breken van rivierdijken. Doordat er in de winter meer neerslag valt dan vroeger, stijgen rivierafvoeren. De rivierafvoer is de hoeveelheid water, die in een bepaalde tijd, op een bepaald punt, door een rivier stroomt. Als de rivierafvoer stijgt, stijgt het waterpeil. Het waterpeil stijgt ook doordat meer neerslag als regen valt en niet als sneeuw. Als we geen maatregelen nemen, zal de kans op overstroming toenemen. Denk aan de zomer van 2021, toen in Limburg de Geul buiten de oevers trad.

Meer dan de helft van de Nederlanders woont in een gebied dat kan overstromen. Maar samen met andere waterbeheerders werkt Rijkswaterstaat dagelijks aan de bescherming van ons land tegen overstromingen. Op de kaart Dijken en duinen zien we de belangrijke dijken, dammen en duinen en aan welke normen ze moeten voldoen. Zo’n norm drukt uit hoe vaak een overstroming ‘mag’ optreden – het risico is niet helemaal uit te sluiten. De meest kwetsbare gebieden of plekken waar veel mensen wonen, worden beschermd door dijken met de hoogste normen. De dijken die de Randstad beschermen, hebben bijvoorbeeld een norm van 1:100000. Dit betekent dat ze een kans hebben om een keer in de 100.000 jaar door te breken. Voor kleine rivieren, bijvoorbeeld de Geul, is de norm minder streng: tussen de eens per 300 en eens per 3.000 jaar. De kans op een overstroming is daar dus groter.

De natuur is grillig, dus het kan een keer misgaan. Of het overstromingsrisico in Nederland toeneemt na 2050 hangt af van de mate van klimaatverandering en de maatregelen die worden genomen. Als het overstroomt, kunnen de gevolgen groter zijn dan nu, door het hogere waterpeil van de zee en rivieren.

Overstromingen kunnen heel veel stress veroorzaken. Je woning kan onder water lopen. Niet alleen je huis en je spullen beschadigen, het kan ook gevaarlijk zijn. Soms overlijden mensen door overstromingen. Niet alleen mensen die een overstroming hebben meegemaakt, kunnen nog lang stress houden nadat de overstroming is geweest. Ook mensen die in een risicogebied wonen kunnen stress ervaren. Van berichten over overstromingen kunnen mensen ook stress krijgen.

Door overstromingen kan de stroom en internet uitvallen. Hulpdiensten zijn misschien niet bereikbaar. Als water op straat zich mengt met rioolwater en vuil op straat kunnen infectieziektes uitbreken. Water uit de kraan kan door vervuiling tijdelijk niet meer drinkbaar zijn.

• Kijk of jouw woning op een plek staat die kan overstromen, bijvoorbeeld op de kaart Kans op overstroming vanuit zee, meer of rivier.
• Zorg voor een noodpakket. Denk bijvoorbeeld aan flessen houdbaar water, lang houdbaar voedsel en een zaklamp;
• Verzamel adressen waar je in geval van nood naartoe kunt;
• Bekijk de routes om daar te komen.
• Lees op de website van het Rode Kruis meer over hoe je je kunt voorbereiden op een overstroming.