Wat is een decibel?

Geluid wordt uitgedrukt in decibel (dB). 30 dB klinkt zo zacht als gefluister. 50 dB klinkt als een rustige woonwijk. 65 dB klinkt als een klein vliegtuig dat opstijgt op 6,5 kilometer van de start en 750 m hoog. 80 dB klinkt als een drukke verkeersweg op 10 meter afstand. Het geluid van een vrachtwagen op 7,5 meter afstand komt overeen met zo’n 90 dB. Als er 10 dB bij komt, wordt het geluid vaak als twee keer zo hard ervaren. De figuur van Noise Monitoring System van Schiphol (NOMOS) vat dit samen. 

Afbeelding

Afbeelding

Wat is geluidshinder?

We spreken over hinder als geluid een negatieve invloed heeft op iemands gedachten, gevoelens of activiteiten. Dit kan gevoelens zoals afkeer, boosheid of onbehagen oproepen. Mensen reageren verschillend op geluid. De één heeft er last van en de ander niet. En als je in een rustige buitenwijk woont, kan eenzelfde geluidniveau veel hinderlijker zijn dan in een drukke binnenstad. Kortom, de overlast kan afhangen van:  

  • Het soort geluid: hoe hard het  geluid is en hoe hoog;   
  • De situatie: wie maakt het geluid, waar, wanneer en hoe lang? Kun je wat doen aan de aanwezigheid van het geluid? Is het voorspelbaar?;
  • De persoon: hoe gevoelig ben je voor verschillende geluiden?

Wie hoort wat waar langs de rijksweg? Hoor het zelf in deze video van Rijkswaterstaat. 

Met deze tips kun je misschien zorgen voor minder overlast van verkeer en/of buren. 

Geluid in kaart brengen

De overheid brengt om de vijf jaar de hoeveelheid geluid in kaart en maakt actieplannen om geluidsoverlast tegen te gaan. Dat is geregeld in de Europese Richtlijn Omgevingslawaai. Met een paar muiskliks kun je gegevens over de geluidbelasting van heel Europa vinden.  Voor de officiële cijfers moet je informeren bij je eigen gemeente of provincie. Vraag ook naar hun actieplan om geluidsoverlast aan te pakken. Grote gemeenten (agglomeraties met meer dan 100.000 inwoners) zijn verplicht zo'n actieplan te maken.

De tabel rechts vat samen welke kaart je het beste gebruikt. Kom je er niet uit? Mail dan onze helpdesk. Overigens leverden nog niet álle gemeenten in agglomeraties hun geluidsbelastingsgegevens. Dat gebeurt later dit jaar. Voor alle geluidskaarten geldt dat ze alleen een globaal beeld van de hoeveelheid geluid in Nederland geven. Voor het toetsen van geluidsniveaus aan de normen, bijvoorbeeld voor 'geluidsbelasting op de gevel', zijn de kaarten niet geschikt.

afbeelding

Ik wil iets weten over Welke kaarten (2021)? Welke bronnen staan er op?
..mijn omgeving en ik woon in een agglomeratie (check de lijst) END kaarten agglomeraties Weg-, spoor, vliegverkeer, industrie (niet alle vlieghavens). Geluid is niet bij elkaar opgeteld
..mijn omgeving en ik woon niet in een agglomeratie STAMINA-kaart omgevingsgeluid Weg-, spoor, vliegverkeer, industrie, windturbines. Geluid is opgeteld. Ook per geluidsbron beschikbaar.
..geluid rond Schiphol of Eindhoven Airport? END kaarten Schiphol of
END kaarten agglomeraties (Eindhoven en later dit jaar ook Maastricht en Rotterdam)
Vliegverkeer
..geluid rond andere luchthavens? STAMINA-kaart vliegverkeer Vliegverkeer; behalve bovengenoemde luchthavens ook de Kooy, Deelen, Eelde, Geilenkirchen, Gilze-Rijen, Leeywarden, Lelystad, Volkel, Woensdrecht

 

Afbeelding

Gezondheidseffecten van geluid

Geluid kan hinder geven, wat gezien wordt als een gezondheidseffect. Door geluid kan het ook zijn dat je: 

  • slecht slaapt, waardoor je minder goed uitrust; 
  • minder goed kunt opletten op het werk of op school;
  • stress krijgt; of 
  • psychische klachten krijgt.

Woon je op een plek waar veel geluid is door verkeer? Dan heb je meer kans op een hoge bloeddruk, wat de kans op een hartinfarct vergroot.  Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) schat dat jaarlijks zo’n 800 mensen hart- en vaatziekten(PDF) krijgen door verkeerslawaai. Tegen de 70 mensen overlijden er jaarlijks aan. Je kunt ook gezondheidsklachten krijgen door geluid als je geen hinder ervaart.

Cijfers geluidhinder

In 2022 had 11,1% van alle inwoners van 16 jaar en ouder ernstige hinder door geluid van wegverkeer. Dit gaven zij aan in een vragenlijstonderzoek van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Het ging daarbij niet om een enkele keer, maar zij hadden het hele voorgaande jaar last van geluidshinder door wegverkeer.  Op de tweede plek staat hinder van buren: 10,2% . Dan volgt geluid van bouw- en sloopactiviteiten met 7,7%. Deze cijfers zijn iets hoger dan in 2021, toen het om 9,4% (buren) en 7,5% (bouw- en sloopactiviteiten) ging.

 

 

Afbeelding

Afbeelding

afname geluid tijdens eerste lockdown

Hoeveel nam het geluid af tijdens de eerste lockdown? 

Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) onderzocht met geluidmetingen hoeveel minder verkeersgeluid er was tijdens de lockdown in maart en april 2020. Door het vele thuiswerken nam het weg- en spoorverkeer af. Het advies om niet naar het buitenland te reizen hield vliegtuigen aan de grond. Het geluid van snelwegen daalde gemiddeld 4 dB. Bij het spoorverkeer daalde het geluid met 5 dB en rond Schiphol met 9 dB. Ter vergelijking: een geluidafname van 10 dB ervaren mensen als de helft minder geluid.  

Kun je geluid zelf meten?

Steeds meer mensen meten zelf geluid, bijvoorbeeld in Amsterdam, Nijmegen  of via het internationale platform Sensor.Community. Door zelf geluid te meten, kun je ter plekke´real-time´ zien hoeveel geluid bijvoorbeeld een trein of vliegtuig maakt. Maar het meten is niet eenvoudig. Zo moet je oppassen met waar je de geluidmeter ophangt. En een eenmalige meting kun je niet direct vergelijken met de norm. Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) bekijkt welke geluidmeters (sensoren) goed werken en toont de resultaten van burgermetingen op het samenmeten.rivm.nl dataportaal. Daar zie je bijvoorbeeld de Nederlandse resultaten van  Sensor.community.  Enthousiast geworden? Lees hoe Diane Ramakers en Tonnie Derks zelf een sensor maakten. Of neem voor meer tips contact op met het samenmeten team.  

Rond Schiphol worden burgermetingen en officiële metingen gedaan. Lees hier meer over op de website vliegtuiggeluid.nl.

Afbeelding

plattegrond Nederland met meetpunten

Lden en Lnight

De toegestane geluidbelasting wordt uitgedrukt in Lden en Lnight. Lden (Level day evening night) geeft de gemiddelde geluidbelasting over alle etmalen van een jaar. Eerst worden dus de gemiddelden per etmaal (Lden) of nacht (Lnight) uitgerekend. Daarna wordt het gemiddelde per kalenderjaar berekend. Bij de berekening van Lden telt de geluidbelasting ’s avonds zwaarder mee dan overdag. Geluid ’s nachts telt nog wat zwaarder mee. Bij Lnight gaat het over de gemiddelde geluidbelasting van 23 tot 7 uur, maar dan zonder de straffactor voor de nacht.

Geluidsproductieplafonds

Bij geluidproductieplafonds van rijkswegen en hoofdsporen werkt het anders dan met normen. Aan beide kanten van weg of spoor liggen plekken waarvoor de overheid het geluidniveau berekent. Deze plekken (‘referentiepunten’) liggen 50 meter van de weg/rails en 100 meter uit elkaar. Elke plek heeft zijn eigen, maximaal toegestane geluidproductie: het geluidproductieplafond.

Elk jaar bekijkt het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) of de berekende geluidproductie overeenkomt met geluidmetingen. De gemeten geluidniveaus langs rijkswegen waren in 2020 gemiddeld bijna 3 decibel hoger dan de berekende waarden. Voor spoorwegen komen de metingen en berekening van geluid wel met elkaar overeen.

Bekijk hier een kaart van Geluidproductieplafonds die gelden langs de snelwegen.

Omgevingsgeluidnormen

Er zijn normen voor geluid, maar die gelden niet altijd en overal. De meeste regels voor wegen en spoor staan in de Wet geluidhinder en de Wet milieubeheer. Industrie valt onder de Wet geluidhinder, de Wabo en/of het Activiteitenbesluit.  Bij luchtvaart, weg- en treinverkeer en windturbines gaat het altijd om gemiddelde geluidsniveaus. De pieken, wanneer bijvoorbeeld een vliegtuig overvliegt, tellen mee in het gemiddelde.

Geluidsbron

Grenswaarde (let op: geldt niet altijd)

Rijkswegen

Nieuwe woningen:
Voorkeurswaarde 48 dB
Grenswaarde 53 dB

Provinciale- en gemeentewegen Nieuwe woningen:
Voorkeurswaarde: 55 dB
Grenswaarde: 53-68 dB
Hoofdspoorwegen Nieuwe woningen:
Voorkeurswaarde: 55 dB
Grenswaarde: 70 dB

Soms is het mogelijk om af te wijken van de geluidsnormen. In de meeste gevallen kan de gemeente hierover beslissen. 

Advies van de Wereldgezondheids-organisatie

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in oktober 2018 de richtlijnen omgevingsgeluid uitgegeven. Om de gezondheid te beschermen geeft de organisatie gezondheidskundige advieswaarden. Voor sommige bronnen liggen die waarden lager dan de normen in Nederland. Dat komt doordat er aanwijzingen zijn dat bijvoorbeeld hart- en vaatziekten al bij lagere geluidniveaus kunnen ontstaan dan eerder werd aangenomen. Volgens het RIVM(PDF) zou de volksgezondheid beter beschermd zijn wanneer het Nederlandse beleid wordt aangepast aan de nieuwe kennis van de WHO. 

Wet Geluidhinder: tussen voorkeurswaarde en grenswaarde

De Wet geluidhinder stelt geen eisen aan nieuwbouwplannen of de aanleg van (spoor)wegen als het geluidsniveau lager is dan de ‘voorkeurswaarde’ (ondergrens). Die grens is vaak 48 dB, zoals voor woningen langs provinciale wegen. Het doel is ook om het geluidsniveau onder de ‘maximaal toelaatbare grenswaarde’ te houden. Die bovengrens ligt meestal tussen de 53 en 68 dB. Kijk bij ‘wegverkeer’ en ‘treinverkeer’ om te zien waar wat geldt.  De geluidnormen gelden op de gevel van woningen, ziekenhuizen, scholen en ligplaatsen voor woonschepen en woonwagens. 

Wat verandert er door de Omgevingswet? 

Op 1 januari 2024 is de Omgevingswet ingegaan. De Omgevingswet bundelt en vernieuwt de wetten voor de leefomgeving.  Het is de bedoeling dat burgers en bedrijven meedenken en/of meebeslissen. De normen voor geluid zijn overzichtelijker. Een aantal normen gaan wat omhoog. De standaardwaarde voor gemeentewegen wordt 53 dB, terwijl die 48 dB was. De grenswaarde is 70 dB, in plaats van 68 dB.  Dit komt door een wijziging in de berekeningsmethode en het gelijktrekken van de normen. Ook voor provinciale wegen worden geluidproductieplafonds vastgesteld. De regels voor vliegverkeer komen niet in de Omgevingswet.