afbeelding
Hoeveel mensen hebben last van treingeluid?
Ons spoorwegnet is het drukst bereden van heel Europa. Dat kan overlast geven. Een landelijk onderzoek laat zien dat 2,8% van de Nederlanders ernstige hinder ervaart van treingeluid in 2022. Dat zijn zo’n 409.000 mensen van 16 jaar en ouder. Dit aantal is hoger dan in 2021, toen 1,7% ernstig gehinderd was. Een veel voorkomend probleem is dat mensen slecht slapen door treingeluid, bijvoorbeeld in 2022 had 0,7% van de Nederlanders last van ernstige slaapverstoring.
Op de website van ProRail staan verhalen van omwonenden over geluidhinder.
Afbeelding intro
Trillingen van treinen
Naast geluid, geven treinen ook trillingen. Denk aan het gerommel als een trein langsrijdt. Of aan trillende kopjes, ramen en deuren. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft hinder van trillingen gemeten bij mensen die binnen 300 meter afstand van het spoor wonen. In 2021 had ongeveer 11 procent van deze mensen ernstige hinder van trillingen(PDF). Het gaat naar schatting om 126.500 personen. Zij hebben last van irritatie, boosheid en onbehagen. ’s Nachts kunnen deze trillingen hun slaap ernstig verstoren. Vooral de trillingen van goederentreinen veroorzaken hinder en slaapverstoring. Gebieden in de buurt van spoorbruggen, tunnels en grote stations met veel parallelle sporen zijn daarin niet meegenomen. Voor geluid van treinverkeer bestaat wetgeving, voor trillingen door treinen niet of nauwelijks.
Nachtelijk geluid treinverkeer (Lnight)
Slaap je slechter door lawaai? Bekijk hoeveel geluid de treinen ’s nachts (23 - 7 uur) maken.
Ernstige geluidshinder door treinen
Op de kaart zie je hoeveel procent van de mensen in je buurt ernstige hinder had van treinlawaai in 2020.
afbeelding
Gezondheidseffecten door treingeluid
Lawaai kan hinder geven en de slaap verstoren. Slaapproblemen kunnen leiden tot vermoeidheid en concentratieproblemen overdag. Het RIVM schat(PDF) dat jaarlijks 2 tot 85 mensen hart- en vaatziekten krijgen door treingeluid. En dat daar gemiddeld 1 tot 10 personen aan overlijden.
De WHO adviseert de geluidsniveaus onder de 54 dB (Lden) te houden om de gezondheid te beschermen. Voor de nacht is de WHO-advieswaarde 44 dB (Lnight).
Hoeveel lawaai maakt een trein?
In een rustige straat is het geluidsniveau gemiddeld 50 dB, maar dicht langs het spoor gemiddeld 60 tot 70 dB. Als een trein langskomt kan dit oplopen naar 80 tot wel 90 dB(PDF). Veel spoorwegen zijn de afgelopen jaren drukker geworden, met daarbij toenemende geluidsniveaus en toenemende hinder.
Ook het rinkelen van de overwegbellen en werkzaamheden kunnen hinder geven. "Buiten zitten en slapen met het raam open was soms niet te doen", zei een bewoner toen de spoorweg tussen Zutphen en Hengelo werd aangepakt. Een ander zei: "wat moet dat moet". Lees hun verhaal op de website van Prorail.
Welke maatregelen helpen?
De Rijksoverheid, vervoerders en Prorail pakken geluidshinder aan met bijvoorbeeld:
- stillere treinen;
- glad slijpen van het spoor en de wielen;
- andere remsystemen;
- andere bruggen;
- raildempers;
- geluidschermen of geluidswallen;
- isoleren van woningen.
Hoeveel treingeluid is toegestaan?
De Rijksoverheid maakt elke 5 jaar een kaart van het treinverkeersgeluid. De kaart laat precies zien waar geluid meer of minder is geworden. En waar acties nodig zijn om geluidsoverlast tegen te gaan.
In de wet Milieubeheer staat hoeveel geluid is toegestaan bij woningen langs het spoor. De maximale grenswaarden heten ‘geluidproductieplafonds’. Aan beide kanten van het spoor liggen plekken waarvoor de overheid het geluidniveau berekent. Elke plek heeft zijn eigen geluidproductieplafond. Het gemiddelde treingeluid over één jaar mag niet boven die waarde uitkomen.
Als het geluidsniveau boven het geluidsproductieplafond ligt, nemen Prorail en de overheid maatregelen. Denk aan het plaatsen van geluidswallen of woningisolatie. Let op: de geluidproductieplafonds gelden alleen voor het hoofdspoorwegennet. Bekijk de video van Prorail voor meer uitleg over geluidproductieplafonds.
Zelf geluid meten in America
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) deed samen met bewoners onderzoek naar treingeluid en hinder in het dorp America (Noord-Limburg). De inwoners ervaren steeds meer hinder van het spoor. Ze herkenden zich niet in de landelijke kaarten met de berekende geluidniveaus. Bijvoorbeeld omdat geluidpieken en het aantal treinen dat ‘s nachts rijdt daarin niet genoeg zijn terug te zien.
Met 18 geluidmeters gingen de bewoners aan de slag en de metingen waren real-time te volgen op het dataportaal Samen meten. Treinen veroorzaakten geluidpieken waar inwoners acute ernstige hinder van hadden.
Een inwoner zei na afloop: “Weet je wat ik de grootste meerwaarde van dit onderzoek vind? Dat we zelf kunnen kijken hoe erg de herrie was.” Kijk zelf ook mee: In de video hiernaast zie je hoeveel geluid een trein maakt als deze door het dorp rijdt.
Bekijk de video
In deze video zie je hoeveel geluid een trein maakt als hij door het dorp America rijdt.
Op de kaart zie je een plattegrond van het dorp, waar de spoorlijn doorheen loopt. Met bolletjes is aangegeven waar inwoners zelf geluid meten. Het gaat om 15 meetpunten waarvan de meeste vlak langs het spoor liggen. Hoe groter het bolletje, hoe meer geluid daar is. Ook de kleur zegt wat over het geluidsniveau: grijs is beneden 30 decibel, groen is tussen 30 en 40 decibel, oranje is tussen 40 en 50 decibel, rood is tussen 60 en 70 decibel en roze is meer dan 70 decibel. Naast elk bolletje staat het geluidsniveau in decibel gemiddeld over 10 seconden.
Ongeveer eens per seconde veranderen de gemeten geluidsniveaus van de bolletjes.
De metingen zijn gedaan op 22 februari 2023 om 23.30 uur. De kaart toont metingen gedurende 2 minuten en 30 seconden.
* In het begin geven de bolletjes aan dat het geluidsniveau tussen de 30 tot 35 decibel is op de meetpunten. Dat is ongeveer evenveel geluid als wanneer iemand fluistert. Deze niveaus schommelen licht.
* Na 9 seconden worden de bolletjes in het midden van het dorp plotseling groter en oranje of rood. Op die plekken wordt er rond 70 decibel gemeten. Het geluid komt van de bellen die waarschuwen voor een naderende trein op de spoorwegovergang.
* Na 11 seconden zien we rechts een ander bolletje oplichten tot 65dB: de trein rijdt het dorp in.
* Na 12 seconden is het aantal dB in het bolletje weer afgenomen, omdat de trein voorbij dat punt is gereden. Dan lichten in het midden van de kaart meer bolletjes op. 5 meetlocaties meten meer dan 70 decibel en op ‚‚n plek dicht langs het spoor wordt 78 decibel gemeten.
* Na 15 seconden zijn de geluidsniveaus op de meetpunten bij het midden van de spoorlijn weer afgenomen, tot 30 en 35 decibel. Nu licht links een meetpunt paars op ? er wordt 76 decibel gemeten.
* Na 17 seconden heeft de trein het dorp verlaten en nemen de geluidniveaus weer af tot 30 tot 35 decibel.
Tabel met toegestane decibel
| Woning | Voorkeursgrenswaarde | Maximaal toelaatbare waarde |
|---|---|---|
| Nieuwbouw bij bestaande spoorlijn | 55 dB | 68 dB |
| Nieuwe spoorlijn bij bestaande woningen | 55 dB | 68 dB |
Nieuwe woningen of nieuwe spoorlijn?
Als er plannen zijn voor nieuwbouw of voor een nieuw spoor, dan moet de overheid inschatten wat het geluidsniveau zal zijn. De geluidsbelasting mag niet boven de voorkeursgrenswaarde uitkomen. Het is de bedoeling dat het geluid beneden die grens ligt, maar soms is meer geluid toegestaan. De grenswaarde is de bovengrens, die mag bijna nooit overschreden worden. Voor hoofdspoorwegen ligt de bovengrens (70 dB) hoger dan voor de rest van de sporen (68 dB).
Afbeelding
Wat verandert er in de Omgevingswet?
Op 1 januari 2024 is de omgevingswet ingegaan. De regelgeving voor geluid is daardoor veranderd. Eerst waren er regels voor de hoofdspoorwegen of als de situatie verandert (nieuwe woningen of spoor). Maar straks komen er ook grenswaarden voor andere sporen. De provincies besluiten waar nieuwe geluidproductieplafonds gelden. De gemeente besluit bij welk geluidsniveau ze maatregelen nemen. Dan leggen gemeentes ‘een basisgeluidemissie’ vast in hun omgevingsplan. Vraag bij je gemeente wat dat betekent voor jouw buurt.
Kijk ook eens bij
Stiltegebieden & stadsgeluid
In stiltegebieden wordt de rust bewaard en stadsgeluid wordt aangenamer met soundscaping.
Windturbines
Nu we overschakelen op duurzame energie, zie je steeds meer windturbines. De motor en wieken maken geluid dat tot hinder kan leiden.