'Gaan jullie weer naar die ouwe zooi kijken?' Dat kreeg ik vaak te horen op vakantie in Ierland. Een paar reisgenoten en ik wilden steeds oude Keltische overblijfselen bekijken. Stenen, grafheuvels… We kregen er geen genoeg van. Ook hier in Nederland vind je talloze mysterieuze monumenten in de natuur. Op de kaart Hunebedden en grafheuvels van de Atlas Leefomgeving vind je alle plekken bij elkaar.

Het goede nieuws is dus dat je niet naar Ierland hoeft voor mooie oude stenen en andere monumenten! Breng je deze zomer vooral in Nederland door? Bezoek dan eens een hunebed in Drenthe of wandel langs een grafheuvel ergens in het bos of op de heide.

Nieuwe kaart in de Atlas Leefomgeving

Op de nieuwe kaart Hunebedden en grafheuvels in de Atlas Leefomgeving zijn de locaties van hunebedden en grafheuvels in Nederland te zien. De kaart is gemaakt door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Er zijn zo'n 1400 archeologische rijksmonumenten in ons land. Een groot deel daarvan ligt onder de grond. Maar… veel grafheuvels en zeker de hunebedden zijn heel goed zichtbaar. De eerste hunebedden werden in 3400 v. Chr. gemaakt. Binnen 1 à 2 eeuwen bouwden de mensen in Drenthe meer dan 100 hunebedden! Daarvan zijn er nu nog 54 over.

Waar hebben we het eigenlijk over bij een hunebed? Dat is een megalithisch (prehistorisch) monument van enkele rechtopstaande stenen, met daarop ten minste één deksteen zodat minstens één kamer wordt gevormd.

Knikkeren met zwerfstenen

In Drenthe zijn zoveel hunebedden, omdat daar voldoende zwerfstenen uit de ijstijd beschikbaar waren om ze te bouwen. Hoewel, bouwen…  Vroeger dacht men dat reuzen met de zwerfstenen gingen knikkeren, en ze ook door de lucht gooiden naar de plaatsen waar ze nu nog liggen. Een mooi verhaal, maar onze moderne wetenschappers denken dat de hunebedden de stenen resten van grafkelders zijn waarin vele generaties hun laatste rustplaats vonden. Onze Nederlandse hunebedden zijn door de eerste boeren in Noord- en Oost-Nederland gebouwd. Ben je benieuwd naar meer verhalen? Klik op de kaart in de Atlas op de i (menu links in viewer) en je vindt een foto en link naar een verhaal op de website Hunebedden.info.

Het grootste hunebed van Nederland ligt bij Borger in Drenthe. Het hunebed werd in 1685 opgegraven en is daarmee het allereerste opgegraven hunebed in ons land. Met bovendien de grootste steen die ooit in een Nederlands hunebed is verwerkt. Deze weegt 30.000 kilo! Bij dit hunebed vind je ook het Hunebedcentrum.

Grafheuvels

Na de hunebedden kwamen de grafheuvels. Zoals wij nu begraafplaatsen hebben, zo hadden mensen vanaf ca. 2900 v. Chr. de grafheuvels. Onze voorouders begroeven overledenen  daar in individuele vlakgraven, waarover ze kunstmatige heuvels opwierpen. Op de kaart zie je dat de meeste grafheuvels in Drenthe en de Veluwe liggen. Waarschijnlijk  werden ze altijd in de buurt van nederzettingen gemaakt. De grafheuvels lagen vaak aan een verbindingsweg. Op de Veluwe is bijvoorbeeld zo’n grafheuvelweg gevonden, van Niersen tot voorbij Schaveren in de richting van Epe.

Nu vinden we de grafheuvels in bossen en op de heide. Het valt alleen niet altijd mee om de grafheuvels te herkennen. Soms is er weinig van over, na honderden jaren wind en regen.

De vorst van Oss

De grootste grafheuvel in Nederland was het vorstengraf van Oss. Deze grafheuvel was 3 meter hoog en had een doorsnede van 53 meter. Dit graf dateert uit de IJzertijd, ca. 700-50 v. Chr. Het vorstengraf is gereconstrueerd, je kunt het bezoeken.

In dit graf zijn prachtige vondsten gedaan. Met goud versierde wapens, stukken van een paardentuig… Geen spullen voor de ‘gewone man’. Bovendien was aan de botten van deze man te zien dat hij een zittend leven had gehad. Typisch iets voor een vorst in die tijd, want zijn onderdanen  hadden niet veel tijd om te zitten. Dus de hele dag achter een computer zitten heeft misschien toch iets vorstelijks? Daar houden we het maar even op…

Humeurige stieren

Terug naar die vakantie in Ierland… We waren op zoek naar een bepaalde ‘standing stone’, die ergens in een weiland moest staan. Onze reisgenoten zaten allang in de pub. Langs  smalle weggetjes en springend van steen naar steen door een beekje kwamen we uiteindelijk uit bij een drassig weiland. Humeurige stieren staarden ons aan en we zakten diep weg in de modder. Maar onze moeite werd beloond, want opeens zagen we de grote mysterieuze eeuwenoude steen opdoemen. En dat was de tocht meer dan waard! Je begrijpt, na afloop smaakte het bier in de pub extra goed.  

Zelf op pad?

Zoals ik ooit de ‘standing stone’ zag verschijnen in een weiland, zo kun je ook een hunebed of grafheuvel zien opduiken in het Nederlandse landschap, bijvoorbeeld tijdens een boswandeling. Wil je het wat minder aan het toeval overlaten? Stippel dan een wandel- of fietsroute uit langs deze mysterieuze monumenten in de natuur.