Schone en microbiologisch veilige fonteinen, pierenbadjes en ander water in de leefomgeving. Dat is het doel van de Waterkwaliteitscheck van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu), die onlangs beschikbaar is voor gemeenten, burgerinitiatieven of anderen die met aanleg van water in een stad of dorp te maken hebben.

'Veel van die waterpartijen in de stad zijn helemaal niet aangelegd met de bedoeling om erin te gaan. Maar mensen of kinderen gaan wel dat water in. Houd daar dus rekening mee bij het ontwerp.'

Ciska Schets is microbioloog bij het RIVM en projectleider van diverse waterprojecten. Ook aangelegd water in de stad valt daaronder, zoals fonteinen, pierenbadjes of bedriegertjes. “Het idee voor de Waterkwaliteitscheck kwam al een paar jaar geleden op, toen we steeds vaker vragen kregen van gemeenten of ontwerpers van waterconcepten. Zo hebben we de gemeente Den Haag geholpen bij waterspeelplaats Zuiderpret. Daar heeft de Waterkwaliteitscheck aan het licht gebracht dat er eigenlijk steeds verontreinigd water werd rondgepompt. De waterinlaat is daar aangepast zodat er nu steeds vers oppervlaktewater wordt gebruikt.”

Water in de stad is heel belangrijk. Het is een van de manieren om de leefomgeving aan te passen aan klimaatverandering. Als er veel regen valt kan dat opgevangen worden en zo wateroverlast tegengaan. Water kan ook verkoeling bieden. Zeker in steden is het goed tegen hittestress. “Heel positief dus om water in een stad of dorp te hebben,” zegt Ciska Schets. “Maar denk ook aan de kwaliteit van dat water.”

De Waterkwaliteitscheck kwam tot stand als onderdeel van het Strategisch Programma RIVM. Dit is het RIVM-programma voor eigen onderzoek, innovatie en kennisontwikkeling. Het RIVM kijkt hierbij vooruit met onderwerpen die extra aandacht verdienen omdat ze in de toekomst invloed kunnen hebben op onze volksgezondheid en leefomgeving.

Vragenlijst invullen met alle partijen samen

De Waterkwaliteitscheck bestaat uit een vragenlijst en een rekenmodule. “De vragenlijst komt meteen met adviezen als je de vragen beantwoordt. Het is ook mogelijk om er een eindrapportage van te maken. Met die rapportage in de hand kun je dan weer verder, bijvoorbeeld om maatregelen te treffen of om het gesprek over aanpassingen aan te gaan.”

Het doel van de vragenlijst is ook om alle betrokken partijen samen te brengen.  Vragen die een gemeente niet kan beantwoorden, weet het waterschap bijvoorbeeld wel. Of de ontwerper van de waterpartij in de stad.

In de rekenmodule gaat het meer om technische gegevens. Je kunt daarmee het infectierisico berekenen voor verschillende ziekteverwekkers die in het water aanwezig kunnen zijn. In het rekenmodel zijn standaard waarden over dosis en blootstelling opgenomen, afkomstig uit de wetenschappelijke literatuur. “Maar de gebruiker van de Waterkwaliteitscheck kan ook zijn eigen gegevens invullen en daarmee rekenen”, zegt Schets.

Maagdarmklachten

Als je zomaar een pierenbadje of fonteintje aanlegt, wat kan er dan mis zijn? Ciska Schets: “In het water kunnen bacteriën of virussen zitten, die bijvoorbeeld maagdarmklachten veroorzaken. Of je klachten krijgt, hangt onder meer af van de hoeveelheid water die je binnenkrijgt. Maar je wilt natuurlijk bij voorbaat al de kans verkleinen om een infectie te krijgen via het water.”

Om een badje of fontein te vullen, gebruikt de ene ontwerper kraanwater, de andere oppervlaktewater. Vaak is waterbehandeling nodig, zoals UV-lampen of desinfectie met chloor. “Veel van die waterpartijen in de stad zijn helemaal niet aangelegd met de bedoeling om erin te gaan. Vaak zijn ze alleen voor de wateropvang, verkoeling of beleving bedoeld. Maar mensen of kinderen gaan wel dat water in. Houd daar dus rekening mee bij het ontwerp.”

Ciska Schets en haar projectteam hopen de Waterkwaliteitscheck in de toekomst uit te breiden voor nog meer soorten waterconcepten, maar ook bijvoorbeeld voor chemische stoffen. Ook nu al is de Waterkwaliteitscheck een aanrader. Voor wie? “Voor iedereen die iets wil met water in de leefomgeving. Van burgerinitiatief en gemeente tot waterschappen en de ontwerpers van de waterpartijen.”

Bron: RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) Magazine juni 2022, auteur Mirjam Kroeze