Begin dit jaar ging de ZOR van kracht. Deze regeling moet er aan bijdragen dat Nederland in plaats van tussenstation eindstation wordt voor plastic afval.
De landelijke Zwerfafvalophaalregeling houdt in dat door derden langs de oevers verzameld afval kosteloos wordt afgevoerd en verwerkt. Rijkswaterstaat wil zo stimuleren dat er meer samenwerkingsverbanden en lokale initiatieven komen die zwerfafval in rivieren en langs oevers verzamelen. Waarom is dit belangrijk?
Schoon water van belang voor mensen, dieren en planten
Schone rivieren, kanalen, meren en een schone zee zijn van groot belang voor mensen, dieren en planten. Op de oevers, in de uiterwaarden en bij stuwen en sluizen van rijkswateren ligt na elke hoogwaterperiode veel zwerfafval. Wordt dit zwerfafval niet opgeruimd, dan stroomt het uiteindelijk richting zee en vergroot het de zogeheten plastic soep. Deze drijvende vuilnisbelt in het noorden van de Grote Oceaan trekt door de grote ringvormige zeestroom het afval naar zich toe. De exacte afmetingen van de plastic soep zijn niet bekend. Naar schatting gaat het om een gebied vele malen groter dan Nederland.
Nare gevolgen voor waterbevolking
Het drijvende plastic heeft gevolgen voor de bewoners van de wateren. Zo kunnen schildpadden en dolfijnen die naar boven komen om adem te halen in het plastic verstrikt raken en stikken. Of waterdieren en watervogels eten het plastic per ongeluk, waardoor hun magen verstopt kunnen raken en ze verhongeren. Uit onderzoek van de WUR blijkt dat 95% van de noordse stormvogels 0,31 gram plastic in hun maag heeft. Dit is ver boven de in de Kaderrichtlijn Marien opgenomen maat die stelt dat 1 op de 10 vogels meer dan 0,1 gram plastic in hun maag mag hebben. Zie ook het schrijnende filmpje dat een studente van Wageningen Marine Research maakte.
Op ons eigen bord
Maar niet alleen voor de waterbevolking heeft het consequenties. Uiteindelijk is er een kans dat we de vervuilde soep op ons eigen bord krijgen. De grote stukken plastic verpulveren op den duur tot stukjes van een millimeter of minder, die zich door het water verspreiden en niet afbreekbaar zijn, de zogeheten microplastics. Deze kunnen in de organen van vissen terecht komen en daarmee ook in ons voedsel. Ook is nog niet bekend in hoeverre microplastics in het drinkwater voorkomen. Daarnaast kunnen aan het plastic toegevoegde stoffen als weekmakers een hormoonverstorende werking hebben. Ook zijn microplastics mogelijk transportmiddel voor ziekteverwekkende organismen. Reden genoeg voor de Gezondheidsraad om in 2016 in een Briefadvies aan de staatssecretaris van het voormalig ministerie van Infrastructuur en Milieu te pleiten voor meer onderzoek en meer bewustwording bij consumenten.
Van tussenstation naar eindstation
Nederland is het laatste station voordat grote rivieren als de Rijn en de Maas uitmonden in de Noordzee. Daarom is het belangrijk om het zwerfafval in deze rivieren terug te dringen. Het kabinet heeft zich in de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (pdf; 0,1 MB) ten doel gesteld de hoeveelheid zichtbaar zwerfafval op oevers en de kust nog vóór 2020 te verminderen. Het opruimen van aangespoeld zwerfafval is wettelijk een aangelegenheid van de betreffende terreineigenaar. Rijkswaterstaat stelt een gezamenlijke aanpak voor om het probleem zo bij de bron aan te pakken. Samen zorgen dat Nederland verandert van een tussenstation voor plastic afval naar een eindstation. Hoe meer organisaties en mensen actief zijn en zich verantwoordelijk voelen voor het probleem, hoe meer bewustwording wordt gecreëerd en mensen worden bereikt. Een mooi voorbeeld wat zo'n aanpak kan opleveren, is het samenwerkingsverband Schone Maas, waarbij alleen al de opruimactie in Eijsden vijf kuub afval opleverde (ongeveer 100 vuilniszakken). Meer projecten staan op het linkportaal Zwerfafval van Rijkswaterstaat. Kijk voor meer informatie over de Zwerfvuilophaalregeling op de website Afval Circulair.
Kaart Ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen, op de website van de Atlas Leefomgeving (Bron: Atlas Leefomgeving)
Hoe schoon is het water in uw buurt?
Op de pagina's Waterkwaliteit en Thema Water in de leefomgeving op de Atlas Leefomgeving vindt u veel informatie over het belang van schoon water. Benieuwd naar de kwaliteit van de Nederlandse oppervlaktewateren bij u in de buurt? Bekijk eens de kaart Ecologische kwaliteit van oppervlaktewaterlichamen, op de Atlas Leefomgeving. Deze kaart geeft de ecologische toestand weer van de Nederlandse oppervlaktewateren zoals deze zijn gerapporteerd aan de Europese Unie in het kader van de Kaderrichtlijn Water.