Workshopronde 1

Binnenworkshops 
 

AI-chatbot biedt kansen voor Atlas Leefomgeving

Michiel Dekker en Shandra Postma van Sogelink en Cindy Vros van het Atlas-team geven deelnemers een kijkje achter de schermen. Het Atlas-team werkt met Sogelink aan de integratie van een AI-chatbot in de Atlas Leefomgeving. Welke kansen biedt dit? Over deze vraag gaan deelnemers brainstormen. De uitkomsten? Een AI-chatbot kan doorvragen en verhelderen en zo gebruikers beter bedienen. Ook kan een AI-chatbot kaartlagen met tekst, tabellen en audio verrijken. Maar er zijn ook praktische toepassingen. Denk aan een hardloper die wil weten of zijn dagelijkse hardlooprondje wel zo gezond is. Een AI chatbot kan de luchtkwaliteit van de route berekenen en gezondere routes voorstellen. AI kan zo nieuwe deuren openen voor een slimmer gebruik van de Atlas Leefomgeving. 

Creatief aan de slag met je ‘plaatsgevoeligheid'

Landschapsarchitecten Nicole Segers en Thomas Jansen dagen deelnemers uit om hun plaatsgevoeligheid te ontwikkelen. Welke verhalen vertelt een plek? Op een groot vel papier staat een tekening van Oisterwijk: de vruchtbare gronden in het noorden, het beekdal in het midden en de donkere bossen in het zuiden. Waar raakt de ruimte jou en welke betekenis vind je daar én in jezelf? Die vraag gaan deelnemers beantwoorden door afbeeldingen van zintuigen op de tekening te leggen. Daarna daagt Nicole deelnemers uit om hun plaatsgevoel te verbeelden. Door te schrijven, te kleien, te knutselen en zelfs te trommelen. Aan het eind klonk er gelach: “Dit had ik écht niet verwacht toen ik vanochtend opstond!”

Leer van fietsstad Houten

Hoe kreeg Houten het voor elkaar om tot twee keer verkozen te worden tot Fietsstad van Nederland? Het geheim zit hem in het stedenbouwkundig ontwerp dat vanaf het begin af aan de fiets op één heeft gezet. André Botermans, fietsambassadeur van gemeente Houten, neemt ons mee in hoe dit is opgezet en de voordelen van de ‘bloemkoolwijk’. Auto’s kunnen via de rondweg maar op een plek een wijk inrijden. Zo is er geen autoverkeer binnen de kern. Binnen Houten is de fiets daarom het aangewezen vervoermiddel. En die bijzondere fietsstructuur maakt Houten uniek. 

Nieuwsgierigheid en empathie als basis voor goed kwalitatief onderzoek

Bart van de Ven van Onderzoeker en Stakeholdermanagement (BOS) neemt deelnemers mee in de methoden en technieken van kwalitatief onderzoek en burgerparticipatie. Wat heeft een organisatie nodig voor een goede onderzoekscultuur? Volgens Bart vooral één ding: nieuwsgierigheid. “Je moet écht willen weten hoe iets zit”, zegt hij. Ook stelt hij dat empathie de brandstof voor innovatie is. Zijn boodschap is duidelijk: wil je echt iets verbeteren, dan moet je eerst goed begrijpen wat het probleem is. 
 

Buitenworkshops
 

Zorgen voor meer biodiversiteit is vooral goed nadenken

Oud-boswachter Frans Kapteins is een echte verhalenverteller. Hij neemt deelnemers mee naar buiten om te laten zien hoe Oisterwijk werkt aan meer biodiversiteit. Een biodiverse leefomgeving vereist veel denkkracht. Zo plantte de gemeente een rij eikenbomen: een perfect restaurant voor de eikenprocessierups.  De gemeente deed eerst niets, want het stond niet in het jaarplan. “Toen was het probleem een jaar later nog groter.” Gelukkig zijn er ook goede voorbeelden. “De rivier de Reusel mag nu weer meanderen.”   

Maak kennis met de Snuffelfiets

Willie Kerkhof en Dorien Dorresteijn van Stichting Globe Nederland maken met deelnemers een fietstocht met de speciale Snuffelfiets. Scholieren (en vandaag de deelnemers aan deze workshop) meten met deze fiets met sensor in GLOBE-fijnstof zelf fijnstof in de lucht. Zo leren zij meer over de luchtkwaliteit in hun eigen omgeving. De meetgegevens zijn direct te zien op het Samen Meten-dataportaal. “Scholieren leren hoe ze onderzoek moeten doen én hoe ze resultaten moeten duiden”, leggen Willie en Dorien uit. Experts van het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) controleren de sensoren regelmatig, opdat de metingen betrouwbaar blijven. Door het regenachtige weer zijn de fijnstofwaarden deze keer wat lager. Daardoor is er minder verschil tussen het industrieterrein en het buitengebied. Goed nieuws is wel dat de deelnemers tijdens de wandeling schonere lucht hebben ingeademd!  

'Weeting’: het nieuwe woord van 2025?

Iedereen weet dat we vaak te veel zitten op een werkdag. Wandelend vergaderen is een leuke manier om dat zitten te doorbreken. Het is gezond en geeft energie. Ida Damen en Pauline van den Berg geven tijdens hun wandeling tips om wandelend te vergaderen.  Dat wandelend vergaderen noemen ze bij Fontys een ‘weeting’ ('wandelen' en 'meeting'). “Zet de route op een kaart en maak de route zichtbaar”, stellen ze. Zo maakte de TU Eindhoven op hun terrein al verschillende wandelroutes met duidelijke wandeltijden. “En stel koplopers aan die anderen enthousiast maken.” Wie weet wordt ‘weeting’ binnenkort een bekend woord op kantoor!

Workshopronde 2

Binnenworkshops

Hoe onderbouw je de ruimteclaim voor groen?

Max de Visser en Paul van der Donk van de HAS Academy laten zien hoe we de ruimteclaim voor groen beter kunnen onderbouwen. Want de vraag is niet óf we ruimte voor groen nodig hebben, maar hoeveel en waar. Groene ruimte levert veel meer dan alleen esthetiek. Het draagt bij aan gezondheid, biodiversiteit, klimaatadaptatie en sociale cohesie. Slimme onderbouwing met data en gebiedskennis is een vereiste om het groene potentieel te benutten. Maar minstens zo belangrijk is samenwerken over verschillende sectoren heen. Als elke sector apart werkt, leidt dat vaak tot versnippering. Programmamanagers kunnen de belangrijke rol spelen van verbindende schakel tussen beleid, uitvoering en ambities.  

Een zelfredzame leefomgeving ontwerpen

Judith Hin en Kersten Nabielek van het Planbureau voor de Leefomgeving namen de deelnemers mee in het ontwerpen van een ‘zelfredzame’ leefomgeving. Want wie zichzelf kan redden, is sterker en gezonder. In zo'n leefomgeving zijn er volop ontmoetingsplekken, voelen mensen zich thuis en zijn basisvoorzieningen altijd dichtbij. Maar hoe ontwerp je zo'n omgeving? Geografische en demografische data bieden waardevolle inzichten, maar welke datasets zijn nu echt handig? In groepjes gingen de deelnemers op zoek naar antwoorden. “Hondenuitlaatplekken verbeteren niet alleen de leefbaarheid in de wijk, maar creëren ook kansen om elkaar te ontmoeten”, merkt een deelnemer op. Slim datagebruik kan de sleutel vormen naar de zelfredzame wijk.    

Spelenderwijs kennis maken met gezonde vuistregels

Kevin Pulles en Kim van Wijk (Gids Gezonde Leefomgeving), Rick Prins (onderzoeker Gezonde Leefomgeving bij het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)) en Jeroen Hoyng van het Kenniscentrum Sport en Bewegen lieten deelnemers spelenderwijs kennis maken met gezonde vuistregels. Aan de deelnemers de taak om voor meerdere gezondheidsfactoren ruimte te reserveren en keuzes maken. "Een leerzaam proces”,  zei een deelnemer achteraf.  

Buitenworkshops

Met stoepkrijtjes mensen geluksmomenten bezorgen

Het was de meeste deelnemers al opgevallen; op het plein voor Tiliander staat een gedicht in groen stoepkrijt: Wanneer ik je zie| Groet ik je op straat | Niet omdat ik je ken |Maar omdat je bestaat. Anne Sophie Oudman van Happy Little Moments neemt deelnemers mee langs stoepkrijtberichten met een vriendelijke boodschap. Ze vertelt tijdens de wandeling over haar samenwerking met 113 Suïcidepreventie. Hoe woorden een gesprek kunnen openen, ook wanneer het moeilijk is en zo kunnen bijdragen aan het versterken van welzijn en sociale verbinding. Daarna daagt ze deelnemers uit om zelf een positieve boodschap te stoepkrijten. Dat de regen later de berichten wegspoelt, doet niets af aan het effect: alle deelnemers verlaten de workshop met een glimlach. 

 Links: 'een visie is een droom zonder deadline', aldus de opdrachtgever van de Atlas Leefomgeving: Rianne Dobbelsteen (IenW). Rechts: boswachter Frans Kapteins 

Hoe Oisterwijk omgaat met klimaatverandering

Boswachter Frans Kapteijns vertelt tijdens een wandeling hoe Oisterwijk omgaat met klimaatverandering. Hij vertelt hoe het B(iodiversiteit)-team van Oisterwijk hard aan de weg timmert om Oisterwijk klimaatbestendiger te maken. Maar er zijn nog veel plekken waar het beter kan volgens de boswachter. Onderweg wijst hij die plekken aan: veel verstening, weinig groen en weinig ruimte voor regenwater. Dat ligt niet aan het B-team, maar aan de slechte keuzes van gemeenten en bedrijven. “Kijk hier,” zegt hij, wijzend naar parkeerplaatsen zonder groen en hoge stoepen die het water niet kunnen opnemen. “Geen wonder dat kelders hier vaak onder water staan.” Het B-team blijft strijden voor een groenere, klimaatbestendige toekomst voor Oisterwijk.
 

Workshopronde 3

Binnenworkshops 

Waarom prikkelarme gebieden nodig zijn

Investeren in prikkelarme gebieden is cruciaal voor het bevorderen van een gezonde en inclusieve leefomgeving. Dit werd duidelijk tijdens de workshop van beleidsadviseurs Sjef de Wijs, Peter Glerum, Simone Dooren van de provincie Noord-Brabant en Luc Spiegels van de Brabantse Milieu Federatie. Ze vroegen de deelnemers welke plekken zij als vervelend ervaren. De reacties waren uiteenlopend: van stank en verkeer tot huilende kinderen en fel licht. Dit laat zien hoe persoonlijk prikkels worden ervaren en hoe lastig het is om één ideale prikkelarme omgeving te ontwerpen. Naast geluid kan ook licht voor prikkels zorgen. En dat licht kan best wat vaker uit. Aan het einde was er een levendige discussie over de betekenis van stilte en rust. 

De Atlas Veiligheid: samen werken aan een veilige leefomgeving

Thijs van Diggelen en Joren Vos van het Register Externe Veiligheid (REV/Rijkswaterstaat) namen deelnemers mee in het Portaal Atlas Veiligheid. Dit online instrument ontsluit actuele data over externe veiligheid op een overzichtelijke manier. Wat verstaan we eigenlijk onder een veilige leefomgeving? Uit de reacties blijkt dat dit voor iedereen nét iets anders betekent. Daarna gingen de deelnemers zelf aan de slag met de casus Oud-Alblas. Kan in dit dorp nog iets nieuws gebouwd worden, rekening houdend met alle aandachts- en veiligheidsgebieden? Het blijkt een complexe puzzel. De oefening leverde niet alleen nieuwe inzichten op, maar ook waardevolle tips voor het EV, waarmee het portaal nog gebruiksvriendelijker kan worden gemaakt.  

Hoe veranker je een gezonde leefomgeving in beleid?

Sies Dogger van de Gezondheidsraad neemt ons mee in hoe de overheid gezondheid steviger kan verankeren in omgevingsbeleid. Dit biedt kansen om gezondheidswinst te realiseren, maar dan moeten wel de juiste keuzes gemaakt worden. Vaak zijn er namelijk concurrerende claims zoals meer mobiliteit, meer bouwen en de energietransitie. Hierdoor kan gezondheid in de verdrukking komen. 

Buitenworkshops 
 

Bosbaas Edwin en hitte meten

Wildplukwandeling met Bosbaas Edwin

Bosbaas Edwin nam mensen op wildplukwandeling. In de natuur kun je altijd iets lekkers vinden: wilde planten, eetbare bloemen en paddenstoelen. Wel moet je volgens Edwin altijd eerst uitzoeken of de eigenaar van het gebied toestemming heeft gegeven om te plukken. “Wist je dat je de blaadjes van de linde kunt eten?” vraagt Edwin als hij voor de eeuwenoude Marialinde op het dorpsplein van Oisterwijk staat. “Ze smaken zoet en slijmerig – ideaal voor de keel en lekker in een salade.” De deelnemers maken ook kennis met andere verborgen schatten van de natuur. Zo kun je van kastanjes en klimop natuurlijke zeep maken. De wandeling eindigt met een proeverij van Edwins zelfgemaakte lekkernijen: jam van gele kornoelje, ingemaakte walnoot en een pittig sapje met gember en chili.  

Meten is weten... ook in de regen

Dorien Dorresteijn en Willie Kerkhof laten deelnemers buiten kennismaken met twee GLOBE-projecten: ‘Levende Bodem' en ‘Urban Heat Island Effect'. Met een klein geel apparaatje meten de deelnemers de oppervlaktetemperatuur op verschillende plekken. Helaas regent het, dus zijn de verschillen kleiner dan op een zonnige dag. Toch zijn er opvallende resultaten: de tegels op het terras bij Tiliander zijn warmer (20°C) dan die op straat (16-18°C). “Scholieren vinden het leuk als beleidsmedewerkers van de gemeente interesse hebben in hun meetresultaten”, vertellen Willie en Dorien. GLOBE zoekt dan ook steeds vaker aansluiting bij lokale overheden. En de bodemdieren? Die houden we vanwege de regen nog tegoed tijdens de BodemDierenDagen (26 sept – 8 okt 2025)!