Grondwater is al het water in de bodem en ondergrond. Dit water is afkomstig uit neerslag, of de bodem ingezakt via sloten, meren, beken en rivieren. Grondwater wordt gebruikt voor onder meer drinkwater, het verbouwen van voedsel, de industrie, natuur en energie. De bodem kan meerdere waterbevattende lagen hebben, die niet met elkaar in verbinding staan. Niet al het grondwater is zoet, in de kustgebieden heb je ook zout of brak grondwater.
Op sommige locaties is de bodem vervuild. Dit heeft ook consequenties voor de kwaliteit van het grondwater. Als grondwater door de verontreinigde grond stroomt, kan het de verontreiniging verspreiden.
Bron voor drinkwater
Grondwater is de belangrijkste bron van kraanwater. 60% van het Nederlandse kraanwater wordt van grondwater gemaakt. Ook bierbrouwers en fabrikanten van frisdranken gebruiken grondwater om hun producten te maken. Drinkwaterbedrijven en fabrikanten nemen preventieve maatregelen, of zetten extra zuiveringstechnieken in om te voorkomen dat verontreinigingen uit het grondwater in het drinkwater of de producten terecht komen. Bedrijven gebruiken het liefst grondwater uit diepere lagen voor drinkwater en andere dranken, omdat dit water zeer schoon is.
Landbouw, moestuinen en grondwaterkwaliteit
Planten halen water uit de bodem. Een goede kwaliteit van het grondwater is daarom belangrijk voor het kweken van gezonde gewassen in de landbouw en in moestuinen.
Wanneer het grondwater verontreinigd is, is het afhankelijk van de diepte van het grondwater en het soort gewas of er maatregelen genomen moeten worden. Mogelijke maatregelen zijn saneren, het telen van de gewassen in plantenbakken, of optimaal bemesten en bekalken.
Grondwaterkwaliteit en -kwantiteit taak voor provincie
De provincies hebben de taak de kwaliteit van het grondwater te beschermen bijvoorbeeld bij waterwingebieden maar ook daarbuiten. Grondwaterkwaliteit is een verplicht onderdeel van de provinciale milieuverordening.
Gebruik van grondwater
Voor het uit de bodem halen van grondwater is een vergunning nodig. Voor kleine onttrekkingen (minder dan 150.000 m3/jaar) is het waterschap de vergunningverlener. Voor grote onttrekkingen, bijvoorbeeld voor drinkwaterwinning, de industrie en bodemenergie, verleent de provincie een vergunning.
Door de vergunningen kan de overheid sturen welk en hoeveel grondwater gebruikt wordt voor de verschillende functies. Zo blijft er voldoende goed grondwater beschikbaar voor drinkwater en andere toepassingen.
Kaderrichtlijn water
Grondwater houdt zich niet aan grenzen. De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) bepaalt dat al het grondwater uiterlijk in 2027 in een goede toestand moeten verkeren. Dat betekent dat er geen verontreinigde stoffen in het grondwater terecht mogen komen en dat de kwaliteit van het grondwater niet achteruit mag gaan. Ook zijn er speciale doelen voor beschermde gebieden. Voor de Kaderrichting Water is het water opgedeeld in 23 zogenoemde grondwaterlichamen.
Controle van de grondwaterkwaliteit
De kwaliteit van het grondwater wordt continue in de gaten gehouden. Er is een landelijk meetnet met circa 350 putten, onderhouden door het RIVMRijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, en provinciale meetnetten. Daarin worden chemische stoffen, zoals nitraat, bestrijdingsmiddelen en zware metalen, de hoeveelheid water en het zoutgehalte van het grondwater gemeten. Naast deze generieke testen zijn er ook specifieke testen voor natuurgebieden en drinkwaterwingebieden.
Drinkwater in Nederland is altijd van een goede kwaliteit. Het water uit de kraan kunt u gerust drinken. Wilt u een moestuin beginnen? Kijk dan of er mogelijke verontreinigingen in de bodem of het grondwater bekend zijn. Bij twijfel kunt u contact opnemen met uw gemeente.
Zijn er verontreinigingen, dan kunt u maatregelen nemen om de risico's weg te nemen of te beperken, bijvoorbeeld:
- Kweek groente in plantenbakken met schone teelaarde met onderin worteldoek;
- Laat kinderen niet op vervuilde grond spelen;
- Gebruik handschoenen;
- Zorg voor optimale bemesting en bekalking, zodat de planten minder zware metalen opnemen;
- Was zelf-geteelde groenten goed.