Nederland schakelt over naar zon- en windenergie: energiebronnen die nooit opraken. Je ziet dus meer windmolens, ook wel windturbines genoemd. Mensen kunnen hinder ervaren door het geluid van de motor en de wieken. Sinds 2020 presenteert de Atlas Leefomgeving een kaart van de berekende hoeveelheid geluid rond windturbines, gemiddeld over een jaar. Nu geven we ook tekst en uitleg op de nieuwe windturbinepagina. En de kaart van windturbinegeluid is sinds de laatste update in 2021 geactualiseerd tot en met januari 2023.
Het geluid van windturbines bestaat uit het geluid van apparatuur, zoals de motor, én het geluid van de draaiende wieken. Dat laatste omschrijven mensen vaak als een zwiepend of stampend geluid. Het hangt af van de wind hoe hard dat geluid is. Behalve van de wind hangt het totale geluid ook af van kenmerken van de turbine en de omgeving waarin de turbine staat. Het maakt bijvoorbeeld uit of gebouwen het geluid weerkaatsen of tegenhouden. Op 100 tot 300 meter is het geluid van een turbine vaak ongeveer even hard als dat van een koelkast (40 dBA) of airconditioning (50 dBA). Bekijk de infographic op onze nieuwe windturbinepagina, afkomstig uit een factsheet van het RIVM.
Hinder
Het is aangetoond dat het geluid van windturbines kan leiden tot hinder. Hoe harder het geluid, hoe meer hinder mensen kunnen ervaren. Het gaat dan om gevoelens zoals afkeer, boosheid of onbehagen. Mensen reageren verschillend op geluid. De één heeft er last van en de ander niet. Uit landelijk onderzoek uit 2021 blijkt dat 0,4% van de Nederlanders ernstige hinder ervaart van windturbinegeluid. Dat is een landelijk gemiddelde, in de directe omgeving van een windturbine kan meer hinder voorkomen.
Het maakt ook uit of en in welke mate mensen betrokken worden bij de plannen voor nieuwe windturbines. En of ze kunnen delen in de winst die windenergie oplevert. Als mensen mee kunnen beslissen of mede-eigenaar zijn, kan dat de ervaren hinder verminderen.
Ook trillingen, slagschaduw en knipperende lichten kunnen hinder geven. Hier hebben we het alleen over geluid van windturbines. Windturbines maken -net als veel andere bronnen- ook laagfrequent geluid. Dat is geluid met heel lage tonen, ook wel bromtonen genoemd. Lees hier meer over in de factsheet Laagfrequent geluid of de vernieuwde pagina Laagfrequent geluid en bromtonen op rivm.nl.
Andere gezondheidseffecten
Het is ook onderzocht of mensen slechter slapen door windturbinegeluid. In sommige studies werd een verband gevonden, in andere studies niet. Voor andere gezondheidseffecten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes en effecten op de mentale gezondheid, is onvoldoende bewijs gevonden. Maar chronische hinder is een stressor die kan leiden tot andere gezondheidsklachten, zoals bijvoorbeeld hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid.
Hoeveel geluid maakt de windturbine in mijn buurt?
Sinds 2020 berekent het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) de geluidsniveaus rond windturbines met het zogenaamde ‘STAMINA-model’(PDF). Hoe scoort jouw opgeving? Open de kaart Geluid van windturbines en ga in de kaartenviewer naar de loep in het linkermenu, vul je adres in en bekijk hoe jouw omgeving gemiddeld scoort. We hebben ook 2 aparte kaarten: een geeft de locatie en het vermogen van de turbines weer en de andere de ashoogte. Die gegevens komen van Rijkswaterstaat (2023), Openstreetmap en de Basisadministratie Grootschalige Topografie (BGT). Wist je dat grotere en hogere windturbines meestal niet meer geluid maken dan kleine windturbines? En dat windturbines ’s nachts vaker en beter hoorbaar zijn doordat er dan vaak minder verkeersgeluid is? Dan valt het windturbinegeluid dus meer op.
Ruim 300 meer windturbines dan vorig jaar
Op de nieuwe kaart (januari 2023) staan 3.479 windturbines (2.741 op land; 601 op zee; 137 op binnenwater). Een aantal windturbines op de kaart is overigens nog niet in productie. Op onze kaart van vorig jaar stonden 3.150 windturbines (2.600 op land en 550 op zee). Er zijn dus zo’n 330 windturbines bij gekomen, waarvan 51 op zee. De meeste windturbines staan in de kustprovincies of langs het IJsselmeer. Logisch, omdat daar veel wind staat.
De locatie en hoogte van windturbines op de kaart van Atlas Leefomgeving. Ook windturbines binnen 2 kilometer van de grens staan daar op, zoals hier in Oost-Groningen.
Op de kaart van de hoogte van de windturbines zie je dat hoogste windturbines tussen 110 en 168 meter hoog zijn. Vooral op zee staan veel van deze hoge turbines. Voor de Zeeuwse kust rond het gebied Borssele staan er maar liefst 173. Het windpark kun je met helder weer zien vanaf Westkapelle. Je ziet veel kleine turbines in Groningen en Friesland (minder dan 50 meter). Voor het eerst staan ook windturbines net over de grens op onze kaart; 231 in Duitsland en 17 in België. Het geluid houdt zich immers niet aan de landsgrenzen.
Participatie van omwonenden (bron: Landelijk Communicatie Netwerk Klimaat)
Het grootste burgerwindpark ter wereld
Als je onze nieuwe kaart van windturbinegeluid vergelijkt met die van 2020, zie je dat er bijvoorbeeld windturbines bij zijn gekomen in Windpark Zeewolde. Dat is een bijzonder park, omdat het helemaal in handen is van omwonenden. Zo’n tweehonderd mensen -meest boeren- namen in 2019 het initiatief voor dit windpark. In augustus 2022 werd het park geopend. Het levert stroom voor zo’n 300.000 huishoudens. De overheid stimuleert deelname van omwonenden in windprojecten. Dat is belangrijk omdat dat de ervaren hinder kan verminderen.
De geschatte hoeveelheid geluid in de buurt van windpark Zeewolde (links 2020, rechts 2023) op de kaart van Atlas Leefomgeving. Het gaat om jaargemiddeldes, uitgedrukt in in Lden (Level Day-Evening -Night)
Nog meer weten over windturbines?
- Bekijk de pagina Windturbines op Atlas Leefomgeving. Je vindt deze pagina bij het thema Geluid
- Hoor, de wind waait door de windturbines | Atlas Leefomgeving
- Waar staan de windturbines in Nederland? Bekijk het op de kaart Windturbines - vermogen
- Hoe hoog zijn de Nederlandse windturbines? Bekijk het op de kaart Windturbines - ashoogte