Deze zomer hadden we geen officiële hittegolf, maar heet was het wel, zeker in Rotterdam. Middenin een stad kan het lastig zijn om het hoofd koel te houden. De gemeente maakte een kaart met koele plekken, waar schaduw is en waar het fijn vertoeven is. Ondertussen worden ook méér plekken koel gemaakt. Atlas Leefomgeving sprak Tara van Iersel en Eduard Schoor over de aanpak van hitte in Rotterdam.
Waar tijdens de hittegolf van 2019 de meeste plekken in Nederland nog onder de 40 graden Celsius bleven, komen we daar in de nabije toekomst waarschijnlijk (ruim) boven uit. Zelfs 45 graden Celsius is straks mogelijk op een hete dag als de wereld 2 graden Celsius warmer is. Dit blijkt uit een analyse van het KNMI.
Rotterdam heet door hitte-eiland effect
Ook de stad Rotterdam ontkomt niet aan hitte. Door het stedelijk hitte-eiland effect is het in het centrum, gemiddeld over de zomer, zo’n 2 graden warmer dan op het platteland. Op zomerse dagen kan het verschil wel oplopen tot 7 of 8 graden Celsius. Dit komt doordat gebouwen, huizen, wegen en stenen veel warmte vasthouden. Veel Rotterdamse huizen warmen snel op. En juist in warme wijken zoals Feijenoord, hebben veel inwoners geen geld om huis of tuin aan te passen. Warmste wijken zijn vaak ook de armste wijken.
Op de kaart zie je het stedelijk hitte-eiland effect in Rotterdam. In de rode gebieden is het temperatuurverschil met het omringende gebied meer dan 1.8 graden Celsius in de zomermaanden
Niet lullen maar poetsen: Rotterdams WeerWoord tegen hitte
Tara van Iersel is de trekker van Rotterdams WeerWoord, een programma van waterschappen, een waterbedrijf en de gemeente. Zij passen samen met bewoners de stad aan aan klimaatverandering. Tara trekt dit programma waar het gaat om hitte. “Rotterdams WeerWoord gaat niet alleen over acute maatregelen tijdens een hittegolf. Daar is het Rotterdams Hitteplan voor. Het Rotterdams WeerWoord gaat ook over lange termijnmaatregelen, zoals het vergroenen van de stad, om hitte tegen te gaan. Bewoners vragen ook om actie. Dat hoor ik via mijn collega’s die in de wijken werken."
Gemeente Rotterdam zet koele plekken op de kaart
Tara staat er niet alleen voor. Eduard Schoor werkt vanuit adviesbureau IBR (Ingenieursbureau gemeente Rotterdam) aan maatregelen tegen hitte. “Rotterdams WeerWoord heeft een programma met handvatten opgesteld voor alle stadsmakers. Daarin staat welke klimaatopgaven het meest urgent zijn en waar de grootste kansen liggen”, zegt Eduard. Eén van de eerste acties was het in kaart brengen van koele plekken voor bewoners. “Dit jaar publiceerden we zo’n koele kaart op de website van Rotterdams WeerWoord.”
Werken aan koele plekken: schaduwdoeken op het Ammersooise plein (Bron: Erik Fecken)
Wat zijn koele plekken?
Tara: “We maakten een lijst met plekken met meer dan 200 m2 aaneengesloten schaduw. Dat is namelijk een criterium uit het rapport De Hittebestendige Stad. Ook checkten we of de gevoelstemperatuur (PET) onder de 35 graden Celsius lag op een hete zomermiddag zoals 1 juli 2015 – dat bleek overal zo te zijn. We namen ook de beleving van de plek mee, of het er fijn vertoeven is. Een adviesbureau heeft dat ingeschat na een tour door alle wijken”.
Eduard vult aan: “We werken nog aan verbeteringen, bijvoorbeeld door te kijken of je ook echt in de schaduw kan zítten. Want als de bankjes precies in de zon staan is het niet echt een koele plek. Tenzij je in het gras wilt zitten.”
Vijf sterrenpark op Katendrecht
De koele buitenplekken zijn aangegeven met lichtblauwe pinnetjes. Als je op een pinnetje klikt, kun je de plek één tot vijf sterren geven. Tara: “Mensen zijn het regelmatig niet eens met onze plekken, maar onderling zijn ze het vaak ook niet eens.” Best lastig dus, koele plekken definiëren. Op de kaart staan overigens ook koele binnenplekken zoals kerken (donkerblauw), en drinkwaterpunten (rood).
Nog lang niet alle koele plekken zijn beoordeeld door bewoners. Maar als we inzoomen op Katendrecht, zien we dat zowel het Buizen- als het Kaappark vijf sterren kregen. De Veerlaan, met maar één ster, kun je beter links laten liggen.
Koele buitenplekken (lichtblauw), binnenplek (donkerblauw) en drinkwaterpunt (rood) in Katendrecht (Bron: Rotterdams WeerWoord)
Schaduwdoeken en stadsstrand
Rotterdam houdt het niet bij deze kaart. De stad werkt ook aan méér koele plekken. Tara: “Bewoners rondom het Ammersooise plein, vlakbij het centrum, wilden ook buiten kunnen zitten. We zorgden voor schaduwdoeken, waar bewoners onder kunnen zitten.” Eduard: “We haken ook aan bij zeven Rotterdamse stadsprojecten. Zo wordt een deel van de Rijnhaven gedempt. Daar komen woningen, een groot park en er is een stadsstrand in de maak.”
Deze zomer konden inwoners al zwemmen vanaf een groot ponton aan de Antoine Platekade met een grasveld en bomen. Het staat nog niet op de kaart, maar verdient vast veel sterren, met dat uitzicht op de wolkenkrabbers!
Jongens springen in het water vanaf de kade tegenover het ponton aan de Antoine Platekade (Bron: In de buurt Rotterdam)
Nieuwe Atlaskaart: Schaduwrijke fiets- en wandelroutes
Ook Atlas Leefomgeving brengt hitte én koelte in kaart. Neem de nieuwe kaart van schaduw op fiets- en wandelroutes. Je ziet daarop een wirwar van groene en bruine paadjes. De groene paden zijn schaduwrijk en hebben meer dan 40% schaduw. Dat is ook een richtlijn uit het rapport de Hittebestendige stad zodat essentiële functies (winkels, gemeentehuis et cetera) voor iedereen bereikbaar blijven. Bruine paden zijn schaduwarm. Knoop de groene paden aan elkaar om een verkoelende fiets- of wandelroute te ontwerpen.
Wil je een groene schaduwrijke fiets- of wandelroute ontwerpen? In het kaartverhaal Schaduw op fiets- en wandelpaden met groen versus grijze schaduw (bomen of gebouwen) kun je zien of de schaduw afkomstig is van bomen of gebouwen. Scroll naar beneden naar het gedeelte over groene en grijze schaduw.
De noordzijde van de Rotterdamse wijk Ommoord heeft meer schaduw dan de zuidzijde. Rotterdam pakt naast deze wijk ook de Afrikaanderbuurt en het Noordereiland aan
Zoektocht naar koelte even op pauze, maar werk gaat door
Voorlopig hoeven we waarschijnlijk geen koelte meer te zoeken. Maar Eduard en Tara werken door om hitte te bestrijden. En het goede nieuws is: Rotterdam wordt door de aanpassingen het hele jaar door mooier en fijner om in te wonen.
Meer weten?
- Bekijk op de website Heet hè! het toneelstuk van Ouwe Rotten om ouderen tips te geven zonder betuttelend te zijn (duur 10 minuten).
- Bekijk de kaart Schaduw op fiets en wandelpaden op Atlas Leefomgeving
- Neem ook eens een kijkje op de Atlaspagina Hitte
- Hoe gingen onze voorouders met hitte om? | Atlas Leefomgeving
- Heet, heter, heetst. Hoe houd jij het koel? | Atlas Leefomgeving
- Kaartverhaal Schaduw op fiets- en wandelpaden met groen versus grijze schaduw (bomen of gebouwen) | Klimaateffectatlas
- In september mag je alvast één keer op het stadsstrand in de Rijnhaven | In de buurt Rotterdam
- Zonnige beelden! De Rijnhaven is dé zwemspot van deze Rotterdamse zomer | In de buurt Rotterdam