Afbeelding
Hoeveel wordt het warmer en hoe komt dit?
De gemiddelde temperatuur in je omgeving is de afgelopen eeuw gestegen. Dit merk je tijdens de hete zomers wanneer je soms moeilijker slaapt en minder energie hebt. Het aantal dagen met een temperatuur boven de 25 graden is in heel Nederland flink gestegen. Ook in het voorjaar kan het al warm zijn. Je ziet nu al heel vroeg in het jaar sneeuwklokjes en bloesem in de bomen.
De gemiddelde temperatuur steeg in Nederland sinds 1900 met ruim twee graden(PDF). Hierdoor hebben we meer warme en zomerse dagen. Hittegolven komen vaker voor en er zijn minder koude winters. Honderd jaar geleden was het aantal tropische dagen volgens het KNMI gemiddeld iets meer dan één per jaar in de Bilt. Nu zijn dat er rond de vijf per jaar.
Honderd jaar geleden was de hoogste maximumtemperatuur rond de 30°C voor de Bilt. Nu ligt deze al boven de 33°C. Met een uitschieter in 2019 naar 37,5°C in de Bilt. In Gilze-Rijen werd met 40,7°C op 25 juli 2019 de hoogste temperatuur ooit in Nederland gemeten.
Volgens het KNMI Klimaatsignaal krijgen we te maken met langere periodes van droogte en hittegolven. Dit komt door veranderingen in de straalstroom (baan met hoge windsnelheden op circa 10 kilometer hoogte). De straalstroom verandert door hoge temperaturen op de Noordpool.
Afbeelding
Waar wordt het warm?
De stad met zijn opeengestapelde huizen en betegelde straten en pleinen warmt sneller op en houdt de warmte veel langer vast dan de omgeving in de buurt van de stad en het platteland. De opwarming in de stad ontstaat niet alleen door de zon, maar ook door menselijke activiteiten. Denk aan auto’s en scooters die warmte maken. Of aan airco’s die het binnen koel maken, maar de warmte naar buiten blazen.
De door de zon opgewarmde huizen en straten koelen vooral ‘s nachts niet snel af. Een van de redenen is dat de verkoelende wind niet goed door de straten heen kan. Buiten de stad staan de huizen verder uit elkaar. Ook zijn daar meer bomen en planten die verkoelend werken door schaduw en verdamping. Dit verschil in temperatuur tussen stad en omgeving noemen we het stedelijk hitte-eiland effect. Over het hele jaar bekeken kan de temperatuur soms wel tot drie graden met de stad verschillen. Vooral op hete zomernachten kan het verschil nog groter worden.
Naast een verschil in temperatuur tussen de stad en het platteland zijn er ook verschillen in het land. In het zuidoosten van Nederland komen warme en zomerse dagen vaker voor dan in het noordwesten.
In een groene omgeving is de temperatuur lager. Dit voel je zelf bijvoorbeeld als je het bos in fietst op een warme dag. Water (in de stad) kan ook verkoelend werken als het oppervlak groot en diep genoeg is. Maar water warmt ook op tijdens het voorjaar en zomer. Als het water warm is, geeft het minder verkoeling aan de omgeving.
Hitte in jouw buurt
Kijk op onze Hittekaart hoe groot het stedelijk hitte-eiland effect is in jouw buurt. De temperatuur kan enorm verschillen tussen stad en platteland.
Waar verkoelt groen?
Groen en voor een deel ook water zorgen voor verkoeling van onze leefomgeving. Ontdek hoe groot de verkoeling is in jouw leefomgeving.
Hoe warm voelt het?
Op een zomerse dag kan het door veel vocht in de lucht nog heter aanvoelen dan de thermometer laat zien. De gevoelstemperatuur kan wel tien graden hoger zijn waardoor je sneller hittestress kan ervaren.
Hitte en gezondheid
Hitte en onze gezondheid
Veel mensen vinden het heerlijk als het lekker warm is. Maar als de temperatuur een langere tijd boven de 25 graden is, kan dit lastig worden. Mensen krijgen het benauwd of zijn sneller moe. Vooral ouderen en mensen die te zwaar of ziek zijn en jonge kinderen krijgen klachten in een hete periode.
In 2019 was er een lange hittegolf. In die periode stierven 400 mensen meer dan tijdens een normale zomer volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Als het zo heet is, slaap je slechter en daar word je chagrijnig van. Tijdens het slapen moet je lijf herstellen van de dag en dat lukt slechter. Het heeft ook invloed op je werk. Je kunt je moeilijker concentreren en je hebt minder energie. In de stad koelt het ‘s nachts minder af. Daarom heb je in de stad nog meer last van de warmte.
Niet alleen (korte) perioden van hitte hebben invloed op je gezondheid. De gemiddelde stijging van de temperatuur door klimaatverandering over het hele jaar gaat leiden tot gezondheidsklachten.
Zomersmog
Zomersmog is smog door ozon. Dit ontstaat bij ophoping van luchtvervuiling op zonnige dagen. Dit komt in het voorjaar en in de zomer voor als er weinig (vaak zuidoostelijke) wind staat. De vervuilende stoffen, zoals stikstofoxiden, worden door zonlicht veranderd in ozon. In de zomer komen deze situaties regelmatig voor en wordt een smogalarm gegeven.
Door de slechte luchtkwaliteit kun je het benauwd krijgen of last krijgen van je longen en hart- en vaatziekten kunnen ontstaan. Als je al longproblemen hebt of hart- en vaatpatiënt bent, kunnen je gezondheidsproblemen erger worden. Ook kun je last krijgen van irriterende ogen, neus of keel.
In een periode van zomersmog is het beter om niet buiten heel fanatiek te sporten.
Hooikoorts
Door de hoge temperaturen gaan bloemen en planten eerder en langer bloeien. Ze kunnen ook uitbundiger bloeien. Hierdoor komt er meer en over een langere periode stuifmeel (pollen) in de lucht. Als je hooikoorts hebt kun je langer en meer last hebben van deze pollen. Sommige mensen zijn gevoelig voor graspollen en anderen voor bijvoorbeeld berkenpollen. Het Bomenkompas is een lijst van bomen waar mensen last van kunnen krijgen.
Nederland wordt steeds warmer doordat ons klimaat verandert. Dit zorgt ervoor dat planten en bomen uit warmere landen hier ook goed kunnen groeien. Deze planten, zoals de olijfboom en Ambrosia, kunnen hooikoortsklachten veroorzaken bij mensen die nooit eerder last van hooikoorts hebben gehad.
UV-straling
Als de zon op onze huid schijnt, maakt ons lichaam vitamine D aan. Vitamine D zorgt voor sterke botten en tanden en is belangrijk voor onze weerstand. De hoeveelheid UV-straling die onze huid bereikt, hangt af van de stand van de zon en of het bewolkt is of niet. Sinds de jaren ‘80 van de vorige eeuw neemt de hoeveelheid zonneschijn toe. Dit komt onder andere door een betere luchtkwaliteit en verandering in bewolking.
Op zonnige dagen is de zonkracht vaak hoog: tussen de 7 en 8. Je huid kan dan al binnen 15 minuten verbranden. En niet alleen in de zomer. De zonkracht hangt niet af van de temperatuur. Als je huid vaak verbrandt of heel sterk verbrandt, kun je huidkanker krijgen. Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Het aantal mensen met huidkanker neemt toe. Dit komt voor een deel door de vergrijzing. Waarom nog meer weten we niet zeker.
Blijf zo veel mogelijk uit de zon, vooral tussen twaalf en drie uur. Draag beschermende kleding, vooral de jonge huid is erg kwetsbaar. En bescherm je ogen tegen UV-straling met een zonnebril. Smeer je ook goed in met zonnebrand die bescherming geeft tegen UVA- en UVB-straling.
Maak jouw eigen leefomgeving koeler
Maak jouw eigen omgeving koeler
Lees op GGD Leefomgeving hoe je klachten door hitte herkent en wat je moet doen als je klachten hebt.
• Probeer je woning koel te houden. Gebruik (buiten)zonwering of gordijnen.
• Houd ramen en deuren overdag dicht. Doe ze open als het koeler is en zorg voor een luchtstroom.
• Groen kun je doen! Maak van jouw (stads)tuin een groene oase. Plant een boom die zorgt voor verkoeling door verdamping en door schaduw.
Beleid bij hitte
Hittebeleid
Tijdens periodes met hitte wordt door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) het Nationaal Hitteplan geactiveerd. Het hitteplan waarschuwt mensen voor hitte en de risico’s van hitte en geeft tips hoe je om moet gaan met hitte. De Handreiking Lokaal Hitteplan helpt lokale partijen bij het maken van een hitteplan op maat.
Volgens het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie moeten vanaf 2020 Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen klimaatbestendig en waterrobuust te werk gaan. Hitte is één van de vier hoofdthema’s. Voor de gebouwde omgeving is er nog weinig verplicht beleid op hitte. Er zijn wel oplossingen om steden en huizen te verkoelen. Zoals meer bomen, groene pleinen en windcorridors. Maar die zijn nog niet in beleid opgeschreven.
In de Arbowet staan geen speciale regels over werken tijdens hitte. Het Arboportaal geeft wel tips voor werken in de hitte.
Kijk ook eens bij
