Afbeelding
Hoeveel wordt het warmer en hoe komt dit?
In Nederland is het nu ruim 2°C warmer dan aan het begin van de metingen sinds 1901. 2023 was het warmste jaar ooit gemeten. Hittegolven komen vaker voor. Honderd jaar geleden hadden we gemiddeld iets meer dan één keer per jaar een tropische dag. Dan is de temperatuur 30 °C of hoger in de Bilt. Nu zijn dat er rond de vijf per jaar. In de zomer van 2019 kwam voor het eerst in Nederland de temperatuur boven de 40°C, in Gilze-Rijen.
Ook de winters worden warmer, met minder kans op vorstdagen. En de lente begint eerder. Sneeuwklokjes komen soms in december al boven de grond en bomen komen eerder in bloei. De stijging in temperatuur komt door klimaatverandering. En dat komt door de uitstoot van broeikasgassen door de mens. Het belangrijkste broeikasgas is, na waterdamp, CO2. Hoe groot de toekomstige verandering is, hangt vooral af van hoe snel we wereldwijd de uitstoot van broeikasgassen verminderen.
Als de uitstoot van CO2 snel daalt, hebben we rond de 9 tropische dagen in 2100. Maar als de uitstoot van CO2 hoog blijft, hebben we tegen die tijd gemiddeld 30 tropische dagen per jaar en een temperatuur van 40°C komt dan bijna elk jaar voor. De jaargemiddelde temperatuur is bij hoge uitstoot gemiddeld zo’n 4 graden hoger dan nu. Dit is berekend in scenario’s van het KNMI.
Afbeelding
Waar wordt het warm?
Woon je in de stad? Daar is het warmer dan in omliggende dorpen. De stad met zijn vele huizen en betegelde straten warmt sneller en meer op en houdt warmte langer vast. De opwarming in de stad ontstaat niet alleen door de zon, maar ook door wat we doen in de stad. Denk aan autorijden of de warme uitlaat van airco’s binnenshuis.
Buiten de stad staan de huizen verder uit elkaar. Ook zijn daar meer bomen en planten die zorgen voor verkoeling door schaduw en verdamping. Het verschil in temperatuur tussen stad en omgeving noemen we het stedelijk hitte-eiland effect. Over het hele jaar bekeken, kan de temperatuur soms wel tot drie graden met de stad verschillen. Vooral op hete zomernachten kan het verschil nog groter worden.
Naast een verschil in temperatuur tussen de stad en het platteland zijn er ook verschillen tussen regio’s. In Zuid-Limburg zijn meer tropische dagen dan in het westen. In een groene omgeving is de temperatuur lager. Dit komt doordat bomen en (hoge) planten schaduw geven en doordat ze zorgen voor verdamping. De lagere temperatuur voel je zelf bijvoorbeeld als je het bos in fietst op een warme dag. Water (in de stad) kan overdag ook verkoelend werken als het oppervlak groot en diep genoeg is. 's Nachts kan een eenmaal opgewarmde waterpartij juist een opwarmende invloed hebben op de luchttemperatuur.
Hitte in jouw buurt
Kijk op onze Hittekaart hoe groot het stedelijk hitte-eiland effect is in jouw buurt. De temperatuur kan enorm verschillen tussen stad en platteland.
Wat is een koele route?
Op deze kaart zie je waar veel of weinig schaduw is op fiets- en wandelpaden aan het einde van de middag. Stippel een route uit.
Hoe warm voelt het?
Op een zomerse dag kan het door veel vocht in de lucht nog heter aanvoelen dan de thermometer laat zien. De gevoelstemperatuur kan wel tien graden hoger zijn waardoor je sneller hittestress kan ervaren.
Hitte en gezondheid
Hitte en onze gezondheid
Veel mensen vinden het heerlijk als het lekker warm is. Maar bij extreme hitte krijgen veel mensen er last van. Ze krijgen het benauwd of zijn sneller moe, want het kost energie om je lichaam te koelen. Hitte is voor het menselijk lichaam eigenlijk een soort topsport. Vooral als de hitte een paar dagen aanhoudt. Vooral ouderen en mensen die te zwaar of ziek zijn en jonge kinderen krijgen klachten in een hete periode.
Als het zo heet is, slapen mensen vaak slechter. Je kunt je moeilijker concentreren en je hebt minder energie als je slecht slaapt. In de stad koelt het ‘s nachts minder af. Daarom heb je in de stad nog meer last van de warmte.
Tijdens een hittegolf in 2019 stierven 400 mensen meer dan tijdens een normale zomer, volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Al boven 17 ° C komen er gemiddeld meer sterfgevallen voor dan bij lagere temperaturen. Het RIVM berekende dat zo’n 250 extra mensen per jaar overlijden door de hogere gemiddelde jaartemperatuur.
Zomersmog
Zomersmog is smog door ozon. Dit ontstaat bij ophoping van luchtvervuiling op zonnige dagen. Dit komt in het voorjaar en in de zomer voor als er weinig (vaak zuidoostelijke) wind staat. De vervuilende stoffen, zoals stikstofoxiden, worden door zonlicht veranderd in ozon. In de zomer komen deze situaties regelmatig voor en wordt een smogalarm gegeven.
Door de slechte luchtkwaliteit kun je het benauwd krijgen of last krijgen van je longen en hart- en vaatziekten kunnen ontstaan. Als je al longproblemen hebt of hart- en vaatpatiënt bent, kunnen je gezondheidsproblemen erger worden. Ook kun je last krijgen van irriterende ogen, neus of keel.
In een periode van zomersmog is het beter om niet buiten heel fanatiek te sporten.
Hooikoorts
Door de hoge temperaturen gaan bloemen en planten eerder en langer bloeien. Ze kunnen ook uitbundiger bloeien. Hierdoor komt er meer en over een langere periode stuifmeel in de lucht. Als je gevoelig bent voor hooikoorts kun je langer en meer last hebben van deze pollen. Mensen met hooikoorts hebben bijvoorbeeld last van boompollen, bijvoorbeeld die van de berk en els. Maar ze kunnen ook last hebben van de pollen van bloeiende grassen.
De hogere temperaturen zorgen er ook voor dat planten en bomen uit warmere landen hier ook goed kunnen groeien, bijvoorbeeld de olijfboom en Ambrosia. Deze planten kunnen hooikoortsklachten veroorzaken bij mensen die nooit eerder last van hooikoorts hebben gehad.
UV-straling
Als de zon op onze huid schijnt, maakt ons lichaam vitamine D aan. Vitamine D zorgt voor sterke botten en tanden en is belangrijk voor onze weerstand. De hoeveelheid uv-straling die onze huid bereikt, hangt vooral af van de stand van de zon en of het bewolkt is of niet. Sinds de jaren ‘80 van de vorige eeuw neemt de hoeveelheid zonneschijn toe. Dit komt onder andere door een betere luchtkwaliteit en verandering in bewolking. Daardoor is er ook meer uv-straling. Dat is niet-zichtbare straling van de zon.
Op zonnige dagen is de zonkracht vaak hoog: tussen de 7 en 8. Je huid kan dan al binnen 15 minuten verbranden. En niet alleen in de zomer. Als je huid vaak verbrandt of heel sterk verbrandt, kun je huidkanker krijgen. Huidkanker is de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland. Bescherm je huid daarom tegen verbranding.
Maak jouw eigen leefomgeving koeler
Maak jouw eigen omgeving koeler
Lees op GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) Leefomgeving hoe je klachten door hitte herkent en wat je moet doen als je klachten hebt. Tips zijn;
• Probeer je woning koel te houden. Gebruik (buiten)zonwering of gordijnen.
• Houd ramen en deuren overdag dicht. Doe ze open als het koeler is en zorg voor een luchtstroom.
• Groen kun je doen! Maak van jouw (stads)tuin een groene oase. Plant een boom die zorgt voor verkoeling door verdamping en door schaduw.
Afbeelding
Ongekend heet
We moeten ons aanpassen nu het klimaat verandert. Maar hoe ziet een toekomst met hoge temperaturen er eigenlijk uit? Dit staat in het kaartverhaal ‘Ongekend heet’ van Climate Adaptation Services. “Toen ik zo oud was als jij, kwam dit soort hitte nooit voor”, zegt vader Niels tegen zijn 7-jarige zoon Sem. Het is begin juli en al drie dagen boven de veertig graden in Eindhoven. De nachttemperatuur zakt ook niet meer onder de 25 graden. Iedereen heeft het snikheet. Dit verhaal is dus niet waargebeurd, maar geeft een inkijkje in wat er volgens deskundigen kán gebeuren bij extreme hitte.
In het verhaal volgen we Leonie en Niels en hun zoon Sem. Niels is leraar Nederlands. Leonie werkt op de spoedeisende hulp van het Catharina Ziekenhuis, waar het extra druk is vanwege de hitte. De stroom valt uit, het zwembad is dicht en mensen zoeken verkoeling in een kerk. En ze maken zich zorgen over oma, die in een appartement zonder airco zit.
afbeelding
Praktijkvoorbeeld 'Heet hè?'
Ouderen zitten niet altijd te wachten op adviezen over het omgaan met hitte. ‘Betuttelend’ noemen mensen dat vaak, weet Esther Wienese van het Rotterdams hitteplan. Zij koos, met collega’s en de Theatergroep Ouwe Rotten een andere aanpak. Ze maakten de voorstelling ‘Heet hè?’, die je ook online kan bekijken. Het leert ouderen op een speelse manier omgaan met hitte. Tips zijn bijvoorbeeld om een hoedje te dragen of een koude doek in je nek te leggen. ‘Zo’n toneelstuk blijft langer bij je dan een rijtje tips’, zegt een toehoorder.
Fotograaf foto links: Henk Rozendahl.
Beleid bij hitte
Hittebeleid
Tijdens periodes met hitte wordt door het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) het Nationaal Hitteplan geactiveerd. Het hitteplan waarschuwt mensen voor hitte en de risico’s van hitte en geeft tips hoe je om moet gaan met hitte. De Handreiking Lokaal Hitteplan helpt lokale partijen bij het maken van een hitteplan op maat.
Volgens het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie moeten vanaf 2020 Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen klimaatbestendig en waterrobuust te werk gaan. Hitte is één van de vier hoofdthema’s. Voor de gebouwde omgeving is er nog weinig verplicht beleid op hitte. Er zijn wel oplossingen om steden en huizen te verkoelen. Zoals meer bomen, groene pleinen en windcorridors. Maar die zijn nog niet in beleid opgeschreven.
In de Arbowet staan geen speciale regels over werken tijdens hitte. Het Arboportaal geeft wel tips voor werken in de hitte.
Kijk ook eens bij
