Afbeelding
Wat is klimaatverandering?
Het klimaat op aarde verandert. Dat is altijd al zo geweest, maar nog nooit gebeurde het zo snel. De gemiddelde temperatuur op aarde steeg de afgelopen honderd jaar. Dit komt doordat er steeds meer broeikasgassen in de lucht komen.
Het broeikasgas CO2 zorgt voor de meeste temperatuurstijging. Koolstofdioxide (CO2) komt vooral vrij bij het verbranden van fossiele brandstoffen zoals olie, kolen en gas. Door klimaatverandering krijgen we te maken met hitte, extreme hoeveelheden neerslag en droogte. Maar ook met een verandering in windstromen en een stijging van de zeespiegel.
Deze gevolgen kun je nu al merken in Nederland. Zo zijn er meer warme dagen, meer hittegolven en extreme regenbuien. Het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) houdt sinds 1901 de temperatuur bij. Sinds 1901 zijn er 30 hittegolven geweest. Veertien hiervan vonden plaats in de afgelopen twintig jaar. Ook lijken hevigere regenbuien vaker voor te komen en neemt de gemiddelde jaarlijkse temperatuur toe.
De zomer van 2019 was een recordzomer. Overdag werd het nog nooit zo warm, namelijk 40,7°C. In de toekomst kunnen zulke temperaturen vaker gaan voorkomen. Kortgeleden ging het KNMI over op een nieuw ‘normaal’. Dit is het gemiddelde weer van de afgelopen dertig jaar (1990-2020). Door normalen met elkaar te vergelijken, krijg je klimaatverandering beter in beeld.
Wat betekent een veranderend klimaat voor de gezondheid?
Klimaatverandering heeft gevolgen voor de gezondheid. In 2019 was er een lange hittegolf. In die periode stierven vierhonderd mensen meer dan tijdens een normale zomer volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Dit kwam zeer waarschijnlijk door de lange periode van warmte. Vooral mensen van boven de 75 jaar overleden door de warmte. In 2021 werd bekend dat 31% van de sterfgevallen door hitte in Nederland al toe te schrijven is aan klimaatverandering.
Mensen gaan naar buiten als het mooi weer is. Er is een duidelijke stijging in het aantal gevallen van melanoom. Dit komt voor een deel door de vergrijzing. Waarom nog meer weten we niet zeker. Het kan komen doordat mensen meer naar buiten gaan, omdat de zon vaker schijnt.
Het plaatje rechts geeft een samenvatting van het effect van klimaatverandering op de leefomgeving en gezondheid van mensen.
blok1
Afbeelding
Effecten klimaatverandering op leefomgeving en mens
Klimaatverandering heeft invloed op onze leefomgeving. Zo verandert de groeitijd van planten en bomen. Dit leidt tot een langer en intenser pollenseizoen. Mensen met hooikoorts hebben hierdoor meer last. Landbouw en natuur moeten omgaan met periodes waarin het meer regent of juist langer droog is.
In onze omgeving krijgen we hogere lucht- en watertemperaturen. Daarnaast kunnen we te maken krijgen met overstromingen en wateroverlast. Meer fijnstof en UV-straling zorgen ervoor dat de luchtkwaliteit slechter wordt. Dit kan leiden tot een verhoogd risico op allergie- en luchtwegklachten. Hitte kan leiden tot hittestress, uitdroging en geestelijke klachten.
In de zomer zoeken we vaak het water op om af te koelen. Door hogere temperaturen groeien bacteriën sneller in water. Hierdoor is de kans groter om ziek te worden na het zwemmen door bijvoorbeeld blauwalgen.
Niet alle gevolgen van klimaatverandering zijn negatief voor de gezondheid. Door warmere winters gaan minder mensen dood. Bij hogere (jaar)temperaturen gaan we meer naar buiten. We bewegen en ontspannen dan ook meer in de buitenlucht.
Het IPCC
Het IPCC is het Intergovernmental Panel on Climate Change en bestaat uit wetenschappers uit de hele wereld. Het IPCC is onderdeel van de Verenigde Naties (VN). Het onderzoek van het IPCC geeft de laatste wetenschappelijk kennis over klimaatverandering. Regelmatig komen zij met dikke rapporten die beleidsmedewerkers over de hele wereld gebruiken als basis voor hun klimaatbeleid. Hun laatste rapport is uit 2022. Het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) vertaalt het onderzoek van het IPCC naar de Nederlandse situatie. In 2023 komt het KNMI met de nieuwste kennis voor Nederland en de nieuwste klimaatscenario’s. Klimaatscenario’s beschrijven het mogelijk toekomstig klimaat voor Nederland.
In 2021 publiceerde het KNMI het Klimaatsignaal. Met het Klimaatsignaal’21 geeft het KNMI duiding van de laatste inzichten en deelt het de nieuwste kennis over de ontwikkeling van het klimaat in Nederland. Zoals over klimaatverandering in Nederland en informatie over zeespiegelstijging, zomerse hoosbuien, droogte, het stedelijk klimaat, wind en neerslag en de gevolgen voor het waterbeheer.
Klimaattop
In 2015 zijn tijdens de VN-klimaattop in Parijs afspraken gemaakt. De opwarming van de aarde mag niet verder gaan dan ruim onder de 2°C. 28 lidstaten van de Europese Unie ondertekenden het akkoord. Wat Nederland hiervoor moet doen, staat in de Klimaatwet. In deze wet staat hoeveel we als land van het broeikasgas CO2 mogen uitstoten. De afspraak is dat we in 2030 49% minder CO2 uitstoten dan in 1990. In 2050 moet dat 95% minder zijn.
In Glasgow is tijdens de laatste VN-klimaattop in 2021 afgesproken dat het streven nog steeds is om de gemiddelde wereldtemperatuur maar maximaal 1,5°C te laten stijgen. Het is nog maar de vraag of dit streven haalbaar is. Zoals het er nu naar uit ziet, gaat de uitstoot nog teveel door.
Ons eigen kabinet wil dat Nederland in 2050 klimaatneutraal is. Het doel voor 2030 is verscherpt. Nederland moet minstens 55% minder CO2 uitstoten dan in 1990.
De overheid werkt samen met verschillende sectoren om de klimaatdoelen te halen. Hoe dat gebeurt staat per sector in het Klimaatakkoord. Met de energiesector is bijvoorbeeld de afspraak dat in 2030 70% van alle elektriciteit van hernieuwbare oorsprong is (vooral wind- en zonne-energie). De sector gebouwde omgeving gaat als eerste stap 1,5 miljoen bestaande woningen verduurzamen voor 2030.
Klimaatadaptatie
Nederland past zich al aan om de negatieve gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Dit heet klimaatadaptatie. En dat is ook nodig. We hebben namelijk nu al last van de gevolgen van klimaatverandering. Het doel is dat Nederland in 2050 tegen de gevolgen van klimaatverandering is opgewassen. Om dit voor elkaar te krijgen, zijn de Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS), het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en LIFE- IP Klimaatadaptatie opgezet.
Veel organisaties zijn al aan de slag met klimaatadaptatie. Dat kan op kleine schaal, zoals een straat vergroenen. Maar ook op grote schaal, bijvoorbeeld door de wateropvang in hele wijken te verbeteren. Op het Kennisportaal Klimaatadaptatie is veel informatie te vinden. En er staan heel veel voorbeelden van klimaatadaptatieprojecten.