Afbeelding
Wat is klimaatverandering?
Het klimaat is het gemiddelde weer over een bepaalde periode, vaak zo’n 30 jaar. In Nederland is het anno 2023 ruim 2°C warmer(PDF) dan aan het begin van de metingen sinds 1901. Schommelingen in het klimaat zijn er altijd geweest. Maar de snelheid waarmee het klimaat nu verandert, is niet eerder voorgekomen in ten minste tweeduizend jaar.
De opwarming komt voor het grootste deel doordat er steeds meer broeikasgassen in de lucht komen. Het broeikasgas CO2 zorgt voor de meeste temperatuurstijging. Dit gas komt vooral vrij bij het verbranden van fossiele brandstoffen zoals olie, kolen en gas.
De gevolgen van klimaatverandering kun je merken. Zo zijn er meer warme dagen, meer hittegolven en extreme regenbuien. 2023 was het warmste jaar ooit gemeten. De tien koudste jaren zijn allemaal van voor 1964 en de warmste tien zijn allemaal van na 1989. Dat kun je goed zien in de 'klimaatstreepjes' van het KNMI. Elk jaar krijgt daarin een streepje - blauw voor koude en rood voor warme jaren.
blok1
Hitte, ozon en pollen
Klimaatverandering heeft grote invloed op de gezondheid. Door hitte kunnen mensen zich minder lekker voelen, ziek worden of overlijden. In 2019 was er een lange hittegolf. In die periode stierven vierhonderd mensen meer dan tijdens een normale zomer. Vooral mensen van boven de 75 jaar overleden door de warmte. Door klimaatverandering neemt in de toekomst het aantal sterfgevallen door warmte(PDF) toe. Maar het aantal sterfgevallen door koude neemt af.
Hitte en droogte gaan vaak samen met veel pollen in de lucht en hoge concentraties ozon (zomersmog). Hierdoor kunnen mensen het benauwd krijgen, zeker als zij al aandoeningen aan de luchtwegen hebben. Het groeiseizoen van bomen en planten duurt langer en er zijn meer pollen in de lucht. Ook kunnen nieuwe soorten planten of bomen zich vestigen, zoals Ambrosia. Meer mensen kunnen hooikoorts krijgen of hun klachten kunnen erger worden en langer aanhouden.
Afbeelding
UV-straling, infectieziekten en klimaatangst
Door klimaatverandering staan mensen aan meer UV-straling bloot. Dat is niet-zichtbare straling afkomstig van de zon. Er is meer UV-straling, doordat bijvoorbeeld de zon vaker schijnt en er minder wolken zijn. Bovendien zijn meer mensen buiten met zonnig weer. Als je je niet beschermt tegen de zon is de kans groter dat je op latere leeftijd huidkanker ontwikkelt.
In de zomer zoeken we vaak het water op om af te koelen. Door hogere temperaturen groeien sommige bacteriën sneller in water, bijvoorbeeld Vibrio. Hierdoor is bijvoorbeeld de kans groter om ziek te worden na een duik in zee door bacteriën en na een duik in een meer door blauwalg. En zoek je verkoeling in een groene omgeving? Doe dan daarna een tekencheck. Teken zijn nu een langere periode in het jaar actief, wat de kans op een tekenbeet en de ziekte van Lyme vergroot.
Klimaatverandering kan ook leiden tot angst, trauma’s, of financiële zorgen. Bijvoorbeeld na een grote overstroming zoals in Limburg in 2021. De kans op zware regenval neemt toe door klimaatverandering. Ook los van acute rampen, zijn mensen bezorgd over klimaatverandering. Wanneer mensen zo bezorgd zijn dat het invloed heeft op hun gemoedstoestand en dagelijks leven, spreken we van klimaatangst.
Afbeelding
Het weer van de toekomst
Het IPCC is het Intergovernmental Panel on Climate Change en bestaat uit wetenschappers uit de hele wereld. Zij vatten het recente onderzoeken naar klimaatverandering samen en maken scenario’s. Scenario’s zijn toekomstbeelden – ze laten zien wat de wereld mogelijk te wachten staat. Het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) vertaalt het onderzoek van het IPCC naar de Nederlandse situatie.
In oktober 2023 kwamen de nieuwe KNMI-klimaatscenario’s uit. De scenario’s helpen om beslissingen te nemen, bijvoorbeeld waar we veilig huizen kunnen bouwen en hoeveel onze dijken verhoogd moeten worden. Niemand weet precies hoe het weer in de toekomst zal zijn. Het ligt er aan hoeveel we de uitstoot van CO2 weten te verlagen. En hoe alle veranderingen op elkaar ingrijpen. Daarom maakte het KNMI 4 verschillende scenario’s. Ze schetsen wat er gebeurt bij een hoge of juist lage CO2-uitstoot tussen nu en 2100. En ze schetsen wat gebeurt in een vernattend of juist verdrogend klimaat.
Sowieso worden volgens de scenario’s de Nederlandse zomers droger en de winters natter. Maar hoeveel precies, is onzeker. Daarom wordt met verschillende scenario’s rekening gehouden.
Afbeelding
De vier klimaatscenario's
Dit zijn de vier scenario’s van het KNMI:
- Hoge uitstoot van CO2 en verdroging
- Hoge uitstoot van CO2 en vernatting
- Lage uitstoot van CO2 en verdroging
- Lage uitstoot van CO2 en vernatting
Het KNMI (Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut) berekende voor elk scenario wat er verandert in de temperatuur, winterneerslag, extreme zomerbuien, droogte en zeespiegel. In de hoge uitstootscenario’s wordt het (ruim) 4 graden Celsius warmer in 2100 ten opzichte van 1991-2020. In de lage uitstootscenario’s wordt het bijna 1 graad Celsius warmer. Deze veranderingen komen boven op de klimaatverandering die we daarvóór al gehad hebben.
Minder CO2-uitstoot
In 2015 zijn tijdens de VN-klimaattop in Parijs afspraken gemaakt. De opwarming van de aarde mag niet verder gaan dan 2°C boven de gemiddelde temperatuur in 1850-1900 en blijft bij voorkeur onder de 1,5°C. De 28 lidstaten van de Europese Unie ondertekenden het akkoord. In Dubai is tijdens de laatste VN-klimaattop in 2023 afgesproken dat die maximale stijging van 1,5°C nog steeds het doel is. Maar het is de vraag of dit doel nog haalbaar is.
Wat Nederland hiervoor moet doen, staat in de Klimaatwet. In deze wet staat hoeveel we als land van het broeikasgas CO2 mogen uitstoten. De afspraak is dat we in 2030 49% minder CO2 uitstoten dan in 1990. In 2050 moet dat 95% minder zijn. De overheid werkt samen met verschillende sectoren om de klimaatdoelen te halen. Hoe dat gebeurt staat per sector in het Klimaatakkoord. Zo is afgesproken dat in 2030 70% van alle elektriciteit uit zon, wind en andere hernieuwbare bronnen komt. De sector gebouwde omgeving verduurzaamt 1,5 miljoen bestaande woningen voor 2030.
Klimaatadaptatie
Nederland past zich al aan om de negatieve gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Dit heet klimaatadaptatie. En dat is nodig. Ons land heeft namelijk nu al last van de gevolgen van klimaatverandering. Denk aan extreme buien en zeespiegelstijging. Het doel is dat Nederland in 2050 tegen de gevolgen van klimaatverandering is opgewassen. Om dit voor elkaar te krijgen, zijn de Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS), het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en LIFE- IP Klimaatadaptatie opgezet.
Veel organisaties zijn al aan de slag met klimaatadaptatie. Dat kan op kleine schaal, zoals een straat vergroenen. Maar ook op grote schaal, bijvoorbeeld door de wateropvang in hele wijken te verbeteren. Op het Kennisportaal Klimaatadaptatie is veel informatie te vinden. En er staan heel veel voorbeelden van klimaatadaptatieprojecten.