Door verstedelijking gaan gebouwen een steeds grote rol spelen in de leefbaarheid van een stad. Vooral in grote steden staan hoge kantoorgebouwen die veel invloed hebben op de leefbaarheid van de omgeving. Aspecten als hittestress, windhinder, schaduwwerking en ongunstige lichtreflectie kunnen behoorlijk veel overlast veroorzaken voor voetgangers, fietsers en omwonenden.
Niet alleen de plaatsing van een gebouw ten opzichte van andere gebouwen kan hinder geven. Gebouwen en/of woningen kunnen ook zelf hinder veroorzaken voor hun omgeving. Denk aan de geluidshinder veroorzaakt door sommige liften, kranen en koel- en verwarmingsinstallaties. Mensen die boven winkels wonen, kunnen hier bijvoorbeeld last van hebben.
Ontwikkelingen zoals de energietransitie hebben invloed op de hinder van gebouwen in woonwijken. Steeds meer mensen verwarmen hun huis zonder gas en installeren een warmtepomp. Hierdoor neemt het aantal ventilatoren en de geluidsbelasting in woonwijken toe. Het (verkeerd) gebruik van barbecues, houtkachels of openhaarden leidt tot geurhinder en produceert luchtverontreiniging.
Temperatuur en wind
De plaatsing van gebouwen in een stedelijke omgeving heeft invloed op lokale weersomstandigheden. Allereerst verhogen gebouwen plaatselijk de temperatuur. Donkere materialen, zoals beton, worden warm in het zonlicht. Gebouwen houden de wind tegen, zodat warmte minder snel kan worden afgevoerd. Er is minder verdamping vanwege verharde oppervlakten. En de gebouwen produceren zelf ook warmte door bijvoorbeeld de ontluchting van airconditioning. Op warme dagen kan dit leiden tot het stedelijk hitte-eiland effect, wat betekent dat het in de stad veel warmer wordt dan op het platteland.
Bij hittegolven krijgen veel mensen last van gezondheidsklachten. In Nederland sterven per week circa dertig mensen meer voor elke graad dat de temperatuur stijgt boven het langjarig gemiddelde.
Ten tweede beïnvloeden gebouwen, vooral hoge gebouwen zoals (kantoor)flats, de windpatronen op de grond. Plotselinge windvlagen kunnen hinderlijk zijn voor mensen die zich op straat bevinden, zoals fietsers of auto's met aanhangers. Ook kunnen gevelplaten of daken van lagere gebouwen los komen en voor gevaar zorgen.
Hinder
Geluidhinder in onze woonomgeving veroorzaakt diverse gezondheidsproblemen, zoals stress en slaapverstoring. Stress en slaapverstoring kunnen leiden tot hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, een slechter humeur, vermoeidheid en verminderd prestatievermogen de volgende dag. Lees meer over geluid en gezondheid op onze themapagina Geluid.
Overlast door het (verkeerd) gebruik van barbecues, houtkachels of openhaarden leidt tot geurhinder en produceert luchtverontreiniging. Mensen die last hebben van geur kunnen klachten krijgen zoals hoofdpijn, benauwdheid en misselijkheid. Luchtverontreiniging kan leiden tot een breed scala aan gezondheidsklachten, zoals astma en hart- en vaatziekten. Lees meer over lucht en gezondheid op onze themapagina Lucht.
Ruimtelijke ordening
De Wet ruimtelijke ordening stelt dat bestemmingsplannen worden vastgesteld ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening. Zo geldt voor windhinder bijvoorbeeld dat er geen directe regelgeving is, maar als in een bestemmingsplan bebouwing met een bouwhoogte van 30 meter of hoger mogelijk wordt gemaakt, moet wel onderzoek plaatsvinden naar windhinder. Het onderzoek wordt vervolgens gedaan, met de norm voor windhinder en windgevaar in de gebouwde omgeving, de NEN 8100:2006. Nederland is het enige land dat hier een norm voor heeft.
Gemeenten houden bij het inrichten van de openbare ruimte rekening met negatieve omgevingseffecten van gebouwen. Zo draagt het aanleggen van groen en blauw bij aan verkoeling in de stad. Het plaatsen van overkappingen in de ruimte tussen hoge gebouwen kan zorgen voor een afname van wind. Een voorbeeld van een stad waar dit uitgevoerd is, is Almere. In het nieuwe stadscentrum, wat pal aan een groot open meer ligt, zijn na klachten van winkelend publiek zowel verticale als horizontale glazen schotten geplaatst waardoor de windhinder aanzienlijk af is genomen.
Tegengaan van hinder
Het Bouwbesluit van 2012 stelt in artikel 3 een aantal grenzen aan bouwwerken uit het oogpunt van gezondheid. Zo wordt een limiet gesteld aan de hoeveelheid geluid van installaties in gebouwen, zoals liften, kranen en koel- en verwarmingsinstallaties, die hoorbaar is in woonhuizen. Deze grens ligt op 30 dB. Ook stelt het Bouwbesluit voorwaarden voor de plaatsing en werking van schoorstenen. Voor allesbranders zijn in Nederland geen normen gesteld, dus het is niet duidelijk bij welke ‘waarde' de stoker een verbod overtreedt. Maar het Bouwbesluit stelt wel dat het ‘verboden is om (…) handelingen te verrichten waardoor op voor de omgeving hinderlijke of schadelijke wijze rook, roet, stank, walm of stof wordt verspreid.'
In het Activiteitenbesluit staat dat de eigenaar van een bedrijf ervoor moet zorgen dat door het bedrijf geen nadelige gevolgen voor het milieu ontstaan. Daaronder verstaat het besluit ook hinder van geluid, geur, licht, stof en trillingen.
Houdt bij het aanpassen of bouwen van uw woning rekening met uw buren. Een specialist kan u helpen om de hinder van koel- en verwarmingsinstallaties en haarden te beperken. Meer tips voor het reduceren van geluidsoverlast of het voorkomen van geurhinder vindt u op de themapagina's over geluid en lucht.