Afbeelding wat is leefbaarheid?

Wat is leefbaarheid?

Leefbaarheid geeft aan hoe goed onze omgeving aansluit bij onze wensen. Die zijn voor iedereen verschillend. Sommige mensen houden van stilte, terwijl anderen juist genieten van de bruisende stad. De een wil graag een park of bos dichtbij, anderen hebben liever een supermarkt op een steenworp afstand.

Voor de leefbaarheid in een buurt spelen verschillende onderdelen een rol.  De fysieke omgeving, dat is de omgeving die je voelt, ziet en ruikt. Hoe schoon is jouw buurt? Is er veel verkeersoverlast? Is er genoeg groen? Ook  is de sociale omgeving belangrijk. Wie wonen er in jouw buurt en hoe voel je je daarbij? Kun je een praatje maken met iemand als je daar behoefte aan hebt? Verder doet veiligheid ertoe. Hoe veilig voel je je in jouw buurt? Kunnen jouw kinderen veilig op straat spelen?

Hoe houden we Nederland leefbaar?

Nederland is een dichtbevolkt land en de druk op de vierkante meter is groot. Wonen, werken, verkeer, ontspannen, groen... het moet allemaal een plek krijgen. Dit heeft ook gevolgen voor de leefbaarheid van buurten. Mensen wonen vaak dicht op elkaar en in veel wijken zorgen drukke wegen voor geluidsoverlast.

Veel heb je zelf niet in de hand. Je kunt niet bepalen welke woningen er in jouw wijk komen en die drukke verkeersweg gaat ook niet zo maar weg. Wél kun je zelf of samen met je buurtbewoners veel dingen doen om jouw buurt leefbaarder te maken.  Ga met je buurtbewoners aan de slag om bijvoorbeeld je buurt te vergroenen. Of kijk of je het samen voor elkaar krijgt om van een niet gebruikte plek een levendige stadstuin te maken. Of ga samen afval rapen en houd zo de buurt schoon.

Afbeelding

Bankje op straat

Kaarten over leefbaarheid

Bestemmingsplannen

Kaart bestemmingsplannen

Welke bestemming heeft jouw gemeente vastgelegd voor een locatie?

Energielabels gebouwen

Kaart energielabels

De energielabels van alle gebouwen, zoals geregistreerd eind januari 2021.

Kwetsbare buurt

Een stukje van de kaart Kwetsbare buurten. Ingezoomd op het Noorden van Nederland.

In deze buurten zijn de klimaatrisico's hoog, wonen veel kwetsbare ouderen en zijn er kansen om de leefbaarheid te verbeteren.

Hoe meet je leefbaarheid?

Ben je benieuwd hoe jouw buurt scoort op de Leefbaarometer? Hoe de leefbaarheid in een buurt wordt ervaren is subjectief. Iedereen heeft zijn eigen kijk op de leefbaarheid in de buurt. De Leefbaarometer is een tool om de leefbaarheid in een meetbare waarde om te zetten.

De Leefbaarometer geeft informatie over de leefbaarheid in alle buurten en wijken, aan de hand van 100 meetpunten (indicatoren) en vijf dimensies. De vijf dimensies zijn: Woningen (bijvoorbeeld met indicator aandeel woningen tussen 1971-1980), Bewoners (bijvoorbeeld éénoudergezinnen), Voorzieningen (bijvoorbeeld aantal basisscholen binnen 1km), Veiligheid (bijvoorbeeld overlast) en Fysieke omgeving (bijvoorbeeld nabijheid bossen).

Met deze informatie worden de ontwikkelingen en de achtergronden van de buurt in kaart gebracht.

Leefbaarometer

De Leefbarometer-kaart van Nederland

Hoe leefbaar is jouw omgeving? Check je score per gemeente, wijk of buurt. 

Afbeelding bewegen in je buurt

Beweegvriendelijke buurt

De manier waarop de buurt is ingericht kan mensen stimuleren om te bewegen. Met supermarkten in de wijk, in plaats van aan de rand van de stad, ga je sneller lopend of fietsend boodschappen doen. Beleid over verkeer en parkeren kunnen het gebruik van de auto ontmoedigen. Verlichting langs fietsroutes zorgt ervoor dat je ook 's avonds vaker de fiets neemt.

Beleidsmakers noemen dit een beweegvriendelijke omgeving. Zo'n beweegvriendelijke omgeving heeft nog meer voordelen. Het verbetert de sociale samenhang, werkt positief op de prestaties op werk of school, het versterkt de identiteit van de buurt en het vergroot de bijdrage van bewoners.

Een mooie stoep, leuk pleintje of fijn fietspad nodigt uit om naar buiten te gaan en minder de auto te pakken. Als mensen vaker hun tijd doorbrengen, komen ze elkaar ook vaker tegen. Buurtbewoners maken zo sneller contact met elkaar en dit versterkt het 'buurtgevoel'.  Een beweegvriendelijke omgeving draagt dus ook bij aan een gezellige buurt. Op de pagina Bewegen lees je nog veel meer over bewegen!

Hoe schoon is jouw buurt?

Als je een wandeling maakt in je buurt, valt het je misschien op dat er veel zwerfafval op straat ligt. Misschien zie je het niet meteen, maar als je erop let, valt het vast op. Waarschijnlijk zie je ergens wel een sigarettenpeuk (meest gevonden voorwerp) liggen of iets van plastic (meest gevonden materiaal, 71 %). Dit blijkt uit de laatste cijfers van de World Cleanup Day. Op de tweede en derde plek staan papier (14 %) en blik (12 %).

De hoeveelheid zwerfafval heeft vaak een relatie met andere zaken zoals hoeveelheid graffiti en mate van veiligheid, maar ook op ons handelen. Als er ergens al veel troep ligt, dan is de drempel lager om er bijvoorbeeld nog een blikje bij te gooien.

Mensen vinden het belangrijk dat de buurt schoon is. Zwerfafval staat niet voor niets op de 2e plaats als het gaat om verbeterwensen in de buurt.

Zwerfafval afbeelding

Afbeelding zwerfafval op straat

Zwerfafval

Wat gebeurt er met zwerfafval?

Rondvliegende chipszakken of ronddrijvende blikjes energydrank. Zwerfafval is een groot probleem. Dat komt door het materiaal waar het uit bestaat, maar ook door het gedrag van mensen. Het grootste gedeelte van het zwerfafval bestaat uit plastic en blik. Dieren zien het afval aan voor eten, waardoor hun maag zo vol met rommel zit, dat ze verhongeren. Of het afval zorgt ervoor dat dieren erin stikken. Alle plastic afval breekt na een tijd toch af en valt dan in microplastics uiteen. Grotere dieren als mosselen of vis nemen de microplastics op in hun weefsel. En op die manier komen ze ook in ons voedsel terecht. 

Het grootste gedeelte van het zwerfafval komt uiteindelijk in het water terecht. Via sloten, rivieren en de Noordzee draagt het zwerfafval in Nederland bij aan de zo geheten plasticsoep in de oceaan. 80% van de plasticsoep is afkomstig van land.

Onderzoek naar zwerfafval

Het beste is om het zwerfafvalprobleem bij de bron aan te pakken. Maar hoe groot is het zwerfafvalprobleem? Rijkswaterstaat voert zes keer per jaar een zwerfafvalmonitoring uit op 1400 plekken in Nederland. Zo weten we meer over hoeveel zwerfafval er in Nederland ligt en wat de samenstelling is.

Burgers doen ook onderzoek naar zwerfafval. Zo brengt de Zwerfinator in kaart waar en wat voor afval het meeste voorkomt. Deze en andere onderzoeken hebben er mede voor gezorgd dat er per 1 juli 2021 statiegeld op kleine plastic flesjes werd ingevoerd. Uit eerste metingen blijkt dat de hoeveelheid plastic flesjes in het zwerfafval met circa 90% is afgenomen. Voor blikjes komt er statiegeld per 31 december 2022.

afbeelding zwerfafval rapen

Tijd voor de gezonde weg!

Er is minder plek voor de auto in veel steden. Het parkeren van auto's kost namelijk veel ruimte. Waar eerst een doorgaande weg dwars door de stad liep, zijn er nu steeds meer autoluwe of zelfs autovrije wegen door stadscentra. Een mooi voorbeeld hiervan is de Coolsingel in Rotterdam.  Maar er zijn veel meer voorbeelden van steden waar ruimte is gemaakt voor wandelaars en fietsers.

Ook de luchtvervuiling door auto's is ongezond. Veel steden stellen daarom milieuzones vast. In deze delen van de stad  mogen oudere dieselauto's en vrachtwagens niet meer rijden. Hierdoor verbetert de luchtkwaliteit in de stad. 

Duurzaamheid zorgt voor leefbaarheid

Duurzaam en leefbaar gaan hand in hand. Denk hierbij aan een groen dak of minder tegels in de tuin.  Een groen dak en minder tegels in de tuin zorgt voor verkoeling, meer biodiversiteit en een betere waterhuishouding bij een forse regenbui.

Een andere duurzame trend is deelmobiliteit. Door de opkomst en populariteit van autodelen zijn er minder parkeerplaatsen nodig in wijken. In plaats daarvan kunnen groene parkjes of speelplekken gemaakt worden, wat fijn is voor de leefbaarheid van de buurt.

In 2035 moeten de huizen van het gas af. Bij het aardgasvrij maken van huizen is het belangrijk om eerst goed te isoleren. Daardoor woon je prettiger, want het is dan minder koud in de winter en minder heet in de zomer. En neem contact op met je gemeente als de straat toch open gaat voor de aanleg van een warmteleiding. Misschien is er nog meer mogelijk om de buurt leefbaarder te maken.

Hoe maak je jouw buurt leefbaarder?

  • Zoek een gemeenschappelijk doel met je buren. Wat kunnen jullie samen aan jullie wijk verbeteren? Is er weinig groen? Kijk bij Groen dichtbij wat je allemaal kunt doen om je buurt te vergroenen. Bijvoorbeeld samen met de hele straat geveltuintjes of groene daken aanleggen.
  • Doe iets moois met een lelijke plek in jouw buurt. Maak bijvoorbeeld van een braakliggend stukje grond een mooie stadstuin. Misschien is in jouw gemeente of provincie wel subsidie beschikbaar.
  • Ga vrijwilligerswerk doen. Kijk in jouw buurt bij het wijkcentrum of je iets kunt bijdragen. Help een oudere bewoner met boodschappen of drink een kopje koffie: kleine moeite, groot plezier.
  • Samen met de buurt een wormenhotel opzetten brengt mensen dichter bij elkaar en brengt een stukje groen terug. Lees meer in dit leuke artikel!
  • Ga alleen of samen met je buren afval rapen in je buurt. Dat is gezellig en je maakt je buurt schoner. Houd jij van een sportieve uitdaging? Ga dan ploggen of plandelen? Bij deze uit Zweden overgewaaide trend combineer je het joggen of wandelen met het oprapen van zwerfafval. Organiseer zelf een actie of kijk of er in de buurt een leuke activiteit is waar je aan mee kunt doen.

Afbeelding

Plogging

Afbeelding leefbaarheid en beleid

Leefbaarheid en beleid

  • Kijk wat de overheid doet op het gebied van leefbaarheid. In de Landelijke Nota Volksgezondheid 2020-2024 worden gemeenten gestimuleerd om ontmoetingen te vergemakkelijken, bijvoorbeeld met maatregelen om de veiligheid, toegankelijkheid, leefbaarheid en sociale cohesie te versterken, of door ontmoetingsplekken en buurtmoestuinen aan te leggen die het contact tussen bewoners stimuleren.
  • Kijk bij de meest gestelde vragen op de website van de Rijksoverheid. Hier lees je wat je het beste kunt doen bij bijvoorbeeld burenoverlast, geurhinder of als je je zorgen maakt om iemand uit je buurt.
  • Zelf aan de slag om je buurt leefbaarder te maken? Kijk op de website van de gemeente of je provincie. Zo kun je bij verschillende provincies en gemeentes een subsidie aanvragen voor je plannen om je buurt leefbaarder te maken. Bijvoorbeeld op Samen werken aan leefbaarheid van de provincie Gelderland of het Loket Leefbaarheid van het Nationaal Programma Groningen.

Kijk ook eens bij

Groen dichtbij

Smalle straat in Haarlem met woningen en een smal pad in het midden met heel veel groen

Lees meer over de waarde van groen en waarom groen gezond maakt. 

Veilig wonen

Een boomhut met een dak, muren en één raam in een boom zonder blaadjes. Op de achtergrond staat een rij huizen.

Kijk op welke aspecten je allemaal moet letten om die veilige en gezonde leefomgeving dichterbij te brengen.