Leefbaarheid geeft aan hoe goed onze omgeving aansluit bij onze wensen. Die zijn voor iedereen verschillend. Sommige mensen houden van stilte, terwijl anderen juist genieten van de bruisende stad. De een wil graag een park of bos dichtbij, anderen hebben liever een supermarkt op een steenworp afstand.

Voor de leefbaarheid in een buurt spelen verschillende onderdelen een rol.  De fysieke omgeving, dat is de omgeving die je voelt, ziet en ruikt. Hoe schoon is jouw buurt? Is er veel verkeersoverlast? Is er genoeg groen? Ook  is de sociale omgeving belangrijk. Wie wonen er in jouw buurt en hoe voel je je daarbij? Kun je een praatje maken met iemand als je daar behoefte aan hebt? Verder doet veiligheid ertoe. Hoe veilig voel je je in jouw buurt? Kunnen jouw kinderen veilig op straat spelen?

Nederland is een dichtbevolkt land en de druk op de vierkante meter is groot. Wonen, werken, verkeer, ontspannen, groen... het moet allemaal een plek krijgen. Dit heeft ook gevolgen voor de leefbaarheid van buurten. Mensen wonen vaak dicht op elkaar en in veel wijken zorgen drukke wegen voor geluidsoverlast.

Veel heb je zelf niet in de hand. Je kunt niet bepalen welke woningen er in jouw wijk komen en die drukke verkeersweg gaat ook niet zo maar weg. Wél kun je zelf of samen met je buurtbewoners veel dingen doen om jouw buurt leefbaarder te maken.  Ga met je buurtbewoners aan de slag om bijvoorbeeld je buurt te vergroenen. Of kijk of je het samen voor elkaar krijgt om van een niet gebruikte plek een levendige stadstuin te maken. Of ga samen afval rapen en houd zo de buurt schoon.

Ben je benieuwd hoe jouw buurt scoort op de Leefbaarometer? Hoe de leefbaarheid in een buurt wordt ervaren is subjectief. Iedereen heeft zijn eigen kijk op de leefbaarheid in de buurt. De Leefbaarometer is een tool om de leefbaarheid in een meetbare waarde om te zetten.

De Leefbaarometer geeft informatie over de leefbaarheid in alle buurten en wijken, aan de hand van 100 meetpunten (indicatoren) en vijf dimensies. De vijf dimensies zijn: Fysieke omgeving, Woningvoorraad, Voorzieningen, Sociale samenhang en Overlast en onveiligheid. 

Met deze informatie worden de ontwikkelingen en de achtergronden van de buurt in kaart gebracht.

De manier waarop de buurt is ingericht kan mensen stimuleren om te bewegen. Met supermarkten in de wijk, in plaats van aan de rand van de stad, ga je sneller lopend of fietsend boodschappen doen. Beleid over verkeer en parkeren kunnen het gebruik van de auto ontmoedigen. Verlichting langs fietsroutes zorgt ervoor dat je ook 's avonds vaker de fiets neemt.

Beleidsmakers noemen dit een beweegvriendelijke omgeving. Zo'n beweegvriendelijke omgeving heeft nog meer voordelen. Het verbetert de sociale samenhang, werkt positief op de prestaties op werk of school, het versterkt de identiteit van de buurt en het vergroot de bijdrage van bewoners.

Een mooie stoep, leuk pleintje of fijn fietspad nodigt uit om naar buiten te gaan en minder de auto te pakken. Als mensen vaker hun tijd doorbrengen, komen ze elkaar ook vaker tegen. Buurtbewoners maken zo sneller contact met elkaar en dit versterkt het 'buurtgevoel'.  Een beweegvriendelijke omgeving draagt dus ook bij aan een gezellige buurt. Op de pagina Bewegen lees je nog veel meer over bewegen!

Als je een wandeling maakt in je buurt, valt het je misschien op dat er veel zwerfafval op straat ligt. Misschien zie je het niet meteen, maar als je erop let, valt het vast op. Waarschijnlijk zie je ergens wel een sigarettenpeuk (meest gevonden voorwerp) liggen of iets van plastic (meest gevonden materiaal, 71 %). Dit blijkt uit de laatste cijfers van de World Cleanup Day. Op de tweede en derde plek staan papier (14 %) en blik (12 %).

De hoeveelheid zwerfafval heeft vaak een relatie met andere zaken zoals hoeveelheid graffiti en mate van veiligheid, maar ook op ons handelen. Als er ergens al veel troep ligt, dan is de drempel lager om er bijvoorbeeld nog een blikje bij te gooien.

Mensen vinden het belangrijk dat de buurt schoon is. Zwerfafval staat niet voor niets op de 2e plaats als het gaat om verbeterwensen in de buurt.

Rondvliegende chipszakken of ronddrijvende blikjes energydrank. Zwerfafval is een groot probleem. Dat komt door het materiaal waar het uit bestaat, maar ook door het gedrag van mensen. Het grootste gedeelte van het zwerfafval bestaat uit plastic en blik. Dieren zien het afval aan voor eten, waardoor hun maag zo vol met rommel zit, dat ze verhongeren. Of het afval zorgt ervoor dat dieren erin stikken. Alle plastic afval breekt na een tijd toch af en valt dan in microplastics uiteen. Grotere dieren als mosselen of vis nemen de microplastics op in hun weefsel. En op die manier komen ze ook in ons voedsel terecht. 

Het grootste gedeelte van het zwerfafval komt uiteindelijk in het water terecht. Via sloten, rivieren en de Noordzee draagt het zwerfafval in Nederland bij aan de zo geheten plasticsoep in de oceaan. 80% van de plasticsoep is afkomstig van land.

Het beste is om het zwerfafvalprobleem bij de bron aan te pakken. Maar hoe groot is het zwerfafvalprobleem? Rijkswaterstaat voert zes keer per jaar een zwerfafvalmonitoring uit op 1400 plekken in Nederland. Zo weten we meer over hoeveel zwerfafval er in Nederland ligt en wat de samenstelling is.

Burgers doen ook onderzoek naar zwerfafval. Zo brengt de Zwerfinator in kaart waar en wat voor afval het meeste voorkomt. Deze en andere onderzoeken hebben er mede voor gezorgd dat er per 1 juli 2021 statiegeld op kleine plastic flesjes werd ingevoerd. Uit eerste metingen blijkt dat de hoeveelheid plastic flesjes in het zwerfafval met circa 90% is afgenomen. Voor blikjes komt er statiegeld per 31 december 2022.