Afbeelding

smog lucht vervuiling waarschuwing RIVM kaart

Wat is luchtvervuiling?

Fijnstof, ozon en stikstofdioxide zijn de belangrijkste vervuilende stoffen. Deze stoffen komen overal in Nederland voor, maar de hoeveelheid verschilt van plek tot plek.  Ozon ontstaat onder invloed van zonlicht, vooral als er veel ultraviolette straling (UV-straling) is.  Dat is meestal zo in de zomer. We spreken dan van zomersmog. Zo was er smog op 25 juli 2019 (zie kaart hiernaast). Het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) brengt bij smog een waarschuwing uit.  

Verschillende maatregelen hebben de lucht de afgelopen jaren steeds schoner gemaakt. Lees meer daarover op onze thema-pagina's fijnstof en stikstofdioxide (NO2).  

Koolstofdioxide, PAK en metalen

Je hoort nu ook veel over koolstofdioxide (CO2) in de lucht. Dat gas is niet direct slecht voor de gezondheid maar het zorgt voor opwarming van de aarde. En dat heeft wel invloed op de gezondheid. Lees daar alles over op onze klimaatpagina.   

Er kunnen ook polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) en metalen in de lucht komen, bijvoorbeeld door industrie. Deze stoffen kunnen samen met andere stoffen neerdalen op bijvoorbeeld tuinmeubelen of op straat. Het RIVM en de GGD Kennemerland hebben grotere hoeveelheden metalen en PAK gemeten in dorpen rond Tata Steel dan in gebieden buiten het IJmondgebied. Bronnen op het terrein van Tata Steel leveren een belangrijke bijdrage  aan onder meer fijnstof, metalen en PAK in de IJmondregio. Voor omwonenden vergroot dit de kans op gezondheidseffecten. 

afbeelding

Uitstoot stoffen door industrie

Afbeelding

Luchtvervuiling - gezondheidseffecten en kwetsbare groepen

Is het slecht voor mijn gezondheid?

Mensen kunnen zieker worden of eerder sterven door het inademen van luchtvervuiling. 

Zo kunnen luchtwegklachten ontstaan en verergeren. Ook hart- en vaataandoeningen kunnen verergeren. Luchtvervuiling kan ook longkanker tot gevolg hebben. Vermoedelijk speelt het ook een rol bij diabetes en dementie. Luchtvervuiling levert daarmee een belangrijke bijdrage aan ziekte en sterfte in Nederland. Het is verantwoordelijk voor zo’n 3% van de ziektelast. Dat is ongeveer vergelijkbaar met gezondheidsrisico’s van overgewicht en te weinig bewegen. 

Kinderen in de baarmoeder hebben door vervuilde lucht meer kans op een laag geboortegewicht. Ze ontwikkelen ook vaker astma en de longen ontwikkelen zich mogelijk minder goed. Ouderen en bijvoorbeeld astmapatiënten zijn ook gevoelig voor luchtvervuiling.

Adem ik schone lucht?

Kaart Luchtkwaliteitsindex

Bekijk onze kaart van de luchtkwaliteitsindex. Elk uur ververst het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) de actuele luchtkaart. De kaart hierboven is een voorbeeld. Op 4 mei 2020 om 10 uur was de luchtkwaliteit geel gekleurd op de kaart. Dat betekent ‘matig’. Mensen die gevoelig zijn voor luchtvervuiling kunnen dan wat last hebben van hun longen. Bij Tips lees je wat je moet doen als je last hebt van luchtvervuiling. 

 

Waar vind ik schone lucht?

Logo Check je plek

Ga je verhuizen? Bekijk met ‘Check je plek’ de luchtkwaliteit van het huis dat je op het oog hebt. Je kunt het beste kijken naar onze jaargemiddelde kaarten. De Atlas heeft kaarten van fijnstof, roet en stikstofdioxide uit 2021. Het jaar 2022 is nog niet beschikbaar. Bekijk de video hiernaast als je wilt weten hoe de kaarten gemaakt worden. 

 

Hoe schoon is hier de lucht?

Op de pagina Check je plek op de Atlas Leefomgeving kun je kijken hoe het met de luchtkwaliteit van jouw woonomgeving gesteld is. Onderzoeker Joost Wesseling van het RIVM legt uit wat je allemaal aan informatie op deze pagina kunt vinden en wat je aan deze informatie hebt.

afbeelding

Bijdrage per sector aan afname van de levensverwachting (Schone Lucht Akkoord, 2016)

Bijdrage per sector aan afname van de levensverwachting (Schone Lucht Akkoord, 2016). Klik op de afbeelding voor een grotere weergave.

Waar komen de vervuilende stoffen vandaan?

Fijnstof en stikstofdioxide komen in de lucht door bronnen in het binnen- en buitenland. Er zijn ook natuurlijke bronnen. Denk aan zeezout en fijnstof van bosbranden. Maar veruit de meeste vervuiling komt door mensen. Zo’n 40% van het gezondheidsverlies door luchtvervuiling komt door bronnen in Nederland. Zo’n 60% van het gezondheidsverlies komt door luchtvervuiling uit het buitenland. Daarom is het belangrijk om, naast beleid in Nederland, ook in Europa afspraken te maken over de luchtkwaliteit.

Als je kijkt naar gezondheidsverlies door luchtverontreiniging in Nederland, dan komt dat vooral door: 

  • Wegverkeer (ook wel ‘mobiliteit’ genoemd). Iets minder dan eenderde (32%) van het gezondheidsverlies in Nederland komt door stoffen uit verkeer. 
  • Industrie (12%) 
  • Landbouw (11%) 
  • Woningen, bijvoorbeeld verwarming met gas en open haarden (14%) 

afbeelding

Kaart Samen meten fijnstof pm 2.5 (16-9-2021)

Kan ik luchtvervuiling zelf meten?

Dat kan zeker, nu er verschillende goedkope meetapparaatjes verkrijgbaar zijn. Bezoek de website samenmeten.nl voor handige tips. Op het dataportaal komen vanuit het hele land elk uur de meetgegevens binnen bij het RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). De kleur van de stippen geeft de concentratie fijnstof weer (in de afbeelding op 16 september 2021, 15 uur). Je kunt je ook aansluiten bij anderen die luchtvervuiling meten. Lees bijvoorbeeld eens over de meetprojecten MySense in Noord-Limburg en Hollandse Luchten in Noord-Holland. En wist je dat ook fietsend de lucht kunt meten?

Snuffelfietsers tonen meetkastje

Schone Lucht Akkoord

In het Schone Lucht Akkoord werken verschillende organisaties samen om onze lucht schoner te maken. Het Rijk, de provincies en meer dan 100 gemeenten doen mee.  Het doel is dat mensen langer en gezonder leven. Om precies te zijn: het doel is een gezondheidswinst van 50% in 2030 ten opzichte van 2016. Er zijn veel verschillende maatregelen en ideeën om de Nederlandse uitstoot van stikstofdioxide en fijnstof te verlagen.  Niet alleen voor industrie en landbouw en verkeer, maar ook voor huishoudens. Minder houtstook is daarvan een voorbeeld.
Kijk of jouw gemeente al meedoet.

Afbeelding

Doelen Schone Lucht Akkoord (SLA)

Luchtkwaliteit in de Omgevingswet

De Omgevingswet bevat instrumenten en regels om de luchtkwaliteit te bewaken en beschermen. Gemeenten en provincies hebben een grote rol. Zij leggen in hun omgevingsplan vast bij welke stoffen en welke niveaus ze maatregelen nemen.  Er gelden landelijke grenswaarden voor fijnstof en NO2, maar ook voor andere stoffen in de lucht , de ‘rijksomgevingswaarden’.  De concentraties  van deze stoffen mogen hier niet bovenuit komen. De overheid meet en berekent elk jaar de hoeveelheid luchtvervuiling. Dit is geregeld via het Centraal Instrument Monitoring Luchtkwaliteit (CIMLK) .

Afbeelding

Man houdt kind in de lucht in landschap