Ooit was de Lichttoren in Eindhoven de trots van Nederlands bekendste gloeilampenfabriek Philips. Ditmaal vormde de Lichttoren het decor voor een energieke en drukbezochte Atlas Werkconferentie. Het thema was dit jaar Burger in beweging. Op allerlei manieren onderzochten we hoe overheden burgers kunnen betrekken in hun leefomgeving.

De werkconferentie startte met een video. Hierin ging het Atlas-team in Eindhoven op onderzoek uit. Wat vinden de inwoners van hun leefomgeving?

Noord-Brabant en Atlas: een mooie relatie

Dagvoorzitter Jesse Bussemaker nodigde Johan van den Hout (Gedeputeerde provincie Noord-Brabant portefeuille Natuur, Water en Milieu) uit op het podium. “Welkom in onze mooie provincie,” startte Johan. “Enkele jaren terug waren wij ook al gastheer van de Atlas Werkconferentie en nu weer. De Atlassen hebben een nauwe relatie met onze provincie. Zo zijn er diverse samenwerkingsverbanden met onderwijsinstellingen opgezet. De Atlassen vormden ook een mooie basis voor onze provinciale Omgevingsvisie. Waar is milieudruk hoog en kunnen wij op insteken als provincie?

Drie jaar samenwerken in Noord-Brabant met onderwijs: de oogst!

Marien de Bakker (projectleider Datalab Agrifood/senior docent Geomedia design HAS) en Erik van Seventer (Academie Directeur – Avans Hogeschool) vertelden over de samenwerking tussen de hogescholen en Atlas. Drie jaar geleden op de Atlas Werkconferentie in de Verkadefabriek in Den Bosch gingen we van start. Sindsdien is er veel gebeurd. Zoals het HAS-project HoWaBo waarbij leerlingen met een virtuele bril kunnen zien hoe het eruit ziet als hun school onder water komt te staan. Of het project GOL-Expeditiepoorten. Op een creatieve en actieve manier daagt dit project basisschoolleerlingen uit zelf mee te denken over de herinrichting van een gebied tussen Waalwijk en Den Bosch. Daarbij maken beide projecten ook gebruik van Atlas-data. Erik vertelt hoe het drone-onderzoek van Avans-studenten naar de ontwikkeling van vegetatie in de Loonse en Drunense duinen leidde tot een nieuwe kaart in de Atlas Natuurlijk Kapitaal. “Super mooi om te zien wat we samen kunnen bereiken,” besloten Marien en Erik hun presentatie.

Atlas zo belangrijk voor gelijk kennisniveau

Arjan Nijenhuis (relatiemanager Omgevingswet, ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties) legde uit waarom ze ook in Den Haag de Atlas zo belangrijk vinden. “De burger krijgt een belangrijke rol in de Omgevingswet. Er is sprake van een gezamenlijk gedragen verantwoordelijkheid door burger en overheid. Om deze rol te kunnen vervullen, moet de burger over dezelfde kennis kunnen beschikken als de gemeente. Dat is nodig voor het onderling vertrouwen en vormt de basis voor een gelijkwaardige samenwerking tussen burger en overheid. Daarom is die Atlas zo belangrijk. Want juist met die Atlas kunnen burgers kennis opdoen, zelf op de kaart kijken hoe het is en meepraten.”

Tijd voor een feestje!

Toen was het een tijd voor een feestje. Het Atlasteam heeft namelijk de afgelopen maanden keihard gewerkt om de drie Atlassen te verhuizen naar een nieuwe omgeving. En we weten allemaal wat er bij een verhuizing komt kijken …. De deadline was deze werkconferentie… en die hebben we gehaald! Maar waarom verhuizen? “De buitenwereld is voortdurend in beweging,” aldus projectleider Rianne Dobbelsteen, projectleider Atlas Leefomgeving bij I&W. “Dan moeten wij mee bewegen. De nieuwe website heeft nieuwe functionaliteiten, een nieuwe kaartviewer en is duidelijker. Maar er is nog zoveel meer wat we willen. Bijvoorbeeld over tien jaar een app waar je direct op elke locatie kan zijn hoe de leefomgeving daar ervoor staat.” Arjan Nijenhuis vult aan: “De Atlas is toegankelijker geworden en kan nu makkelijker worden gebruikt. Waar wij naar toe willen, is dat de Atlas van en voor ons allemaal wordt. Maar dan moeten wij hem wel allemaal kunnen gebruiken. En dat is al iets makkelijker gemaakt.” Rianne vult aan: “Van en voor ons allemaal, daar ben ik helemaal voor. Hoe mooi zou het zijn als burgers hun eigen data via ons portaal konden ontsluiten?” Het begin is er, de nieuwe website en de partypoppers schoten de lucht in…

Beelden zeggen meer dan woorden

Sergio Derks en Frédérik Ruys sloten de ochtend af. Sergio Derks gaf als conservator van het Philips-museum een kort praatje wat de gloeilampenfabriek voor Eindhoven had betekend. Tot slot gaf Frédérik Ruys ons een inspirerend kijkje in de datavisualisatiekeuken met tal van inspirerende voorbeelden. Beelden zeggen immers meer dan woorden.

Burger in beweging, maar hoe?

Hierna volgden de workshoprondes. In acht parallelle sessies kwamen in drie rondes allerlei sprekers aan het woord. Want hoe breng je die burger in beweging? Magda Mali van de Kidsbeweegroute vertelde enthousiast hoe haar Kidsbeweegroute van zomaar een ideetje bij de verkiezing ‘Raalte gezond’ uitgroeide tot een landelijk bedrijf. Inmiddels maakt Magda voor meerdere gemeenten en voor zeven parken van Landal Greenparcs beweegroutes. Wat maakte dat ze hier in slaagde? Doorzettingsvermogen, draagvlak én een contactpersoon bij de gemeente kunnen erg handig zijn. En houd het simpel. Kinderen vinden het fantastisch om bijvoorbeeld met een dobbelsteen een beweegopdracht te kiezen of naar een bordje met hun eigen naam te zoeken.” Chandra Verstappen van Pharos hield een boeiende presentatie hoe je inwoners kunt betrekken bij het maken van beleid. Ook de inwoners die minder vaak mee doen. Als je (kwetsbare) inwoners wilt bereiken, vraag wat zij zelf belangrijk vinden in hun eigen taal en taalniveau. Gebruik woorden en beelden die zij zelf ook gebruiken. Victor Snels initiatiefnemer in het dorp Hedikhuizen (ongeveer 100 woningen) liet zien hoe inwoners en bedrijven samenwerken om te komen tot een energieneutraal dorp. De succesfactoren? In het kleine Hedikhuizen kent iedereen elkaar en dan is het makkelijker iets voor elkaar te krijgen. Maar ook aansluiten bij bestaande initiatieven.

Creatief met de leefomgeving

Er waren ook een aantal inspirerende creatieve sessies. Zo liet Frank Paats in zijn workshop guerrilla marketing zien hoe je op ludieke wijze bereikt dat mensen aandacht krijgen voor hun leefomgeving. Zo liet hij een auto zien met een enorme zwarte ballon achter de uitlaatpijp die symbool stond voor de uitstoot van auto’s. Daarna gingen deelnemers zelf aan de slag. Daar kwamen ook super leuke ideeën uit. Wat te denken van een pratend stoplicht dat voetgangers complimentjes geeft voor het nemen van de benenwagen. Of een Drop the bomb-kaart waarop mensen een groene en rode bom kunnen plaatsen om zo aan te geven welke plek volgens hen meteen van de kaart moet worden geveegd en welke plek echt moet blijven. Of van een Battle of the buurt, waarin buurtbewoners met andere buurten wedijveren om hun tuinen zo te verbeteren dat de luchtkwaliteit verbetert. De Atlas Leefomgeving zou dit soort initiatieven kunnen tonen en de progressie volgen.

Ook de sessie Kom de klimaat ‘pizzabodem’ proeven en bakken maakte indruk. Met een projector werd een enorme klimaatpizza gecreëerd, ‘de Quattro Stagioni’. Elk kwart stond symbool voor één van de vier dominante landschappen in Nederland. Deelnemers konden zelf hun klimaatpizzabodem beleggen. Een creatieve en leuke manier van de pizzabodem als metafoor voor ons klimaat, gebracht met een aanstekelijk enthousiasme door Nicole Segers. Haar bedrijf heet niet voor niets ‘Duurzaamheid met een lach’ en die lach schalde vaak door de ruimte.

Kijkje in eigen keuken

Ook de Atlas gaf een kijkje in eigen keuken én in de mogelijkheden van de Atlas. Ton de Nijs en Remon Koopman (RIVM Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)) presenteerden de demo van de nieuwe Groene Batenplanner. Via de Groenvisie-case kregen deelnemers inzicht in welke groenscenario’s de meeste baten opleverden voor de stad Amsterdam. Marien de Bakker en Wyko Koopman gaven een practicum waar ze data uit de Atlassen gebruikten voor burgerparticipatie. Met een klik op de kaart toegang krijgen tot alle informatie over de leefomgeving ook voor bewoners in het grensgebied? Corine Quarles van Ufford nam deelnemers mee in de grensoverschrijdende samenwerking van de Atlas Leefomgeving met het Duitse Umweltportal.

Vrouwen wandelen liever

De dag werd afgesloten met de opbrengsten van de Gelukswandeling en de Ontwerpsessie. Marjon van Amelrooij: “Het was een super leuke wandeling en we hoorden terug dat mensen echt met een andere blik naar hun leefomgeving gingen kijken. Alleen een ding: mannen, waar blijven jullie? Of is op zoek gaan naar geluk iets dat vooral vrouwen aantrekt?” Frank Paats presenteerde de oogst van de sessie Ontwerp de nieuwe Atlas Leefomgeving. “Stel de gebruiker nog meer centraal. Maak ingangen zoals ‘Ik wil verhuizen’ of stel een virtuele assistent in die je door de Atlas en de kaarten leidt. De meisjes van Getekend Verslag presenteerden hun super mooie tekening.

Atlas gemist?

Voor veel bezoekers was het moeilijk kiezen uit de 24 workshops. Workshop gemist? Geen nood. Binnenkort zijn op de Atlas Leefomgeving alle presentaties terug te kijken. Wij hopen dat u net zo genoten heeft van deze inspirerende dag als wij. Tot volgend jaar!