Nederlanders hebben zo’n 42,5 uur per week aan vrije tijd. Die worden besteed aan bijvoorbeeld uitrusten (2 uur per week), sociale contacten (8 uur) en uitstapjes (2 uur). We beperken ons hier tot activiteiten buitenshuis. Actief bezig zijn, of juist ontspannen; alleen of met een groep. Iedereen maakt zijn eigen keuzes als het gaat om vrije tijd. Op deze pagina’s maken we onderscheid tussen Sport en bewegen, Beleven en spelen, Ontmoeten en Ontspannen.
Aanbod
In de afgelopen jaren is het aanbod van vrijetijdsvoorzieningen en -activiteiten sterk gegroeid. Dit is terug te zien in het gebruik en de inrichting van de leefomgeving. Zo zijn er bijvoorbeeld steeds meer (sport)evenementen in steden. Natuurgebieden in en om de stad worden druk bezocht. Er is een toenemende vraag naar verschillende mogelijkheden voor vrije tijdsbesteding in de leefomgeving. Beleving speelt daarbij een steeds grotere rol.
Vrijetijdsbesteding
De manier waarop we onze vrije tijd precies invullen hangt sterk samen met de tijdsgeest en persoonlijke wensen en omstandigheden. Ouderen hebben misschien behoefte aan bankjes onderweg naar de supermarkt terwijl ouders met kinderen veilige speelplekken zoeken. Een passend aanbod voor vrijetijdsbesteding is belangrijk voor ons welzijn. En daarmee voor de gezondheid.
Groen en gezondheid
Wandelen en fietsen staan in de top-3 van populaire activiteiten in eigen land. Vaak zoeken we daarvoor de natuur op. Vrije tijd doorbrengen in het groen is goed voor de gezondheid. De aanleg van ‘gezond groen’ is achtergebleven bij de groei en veranderde samenstelling van de stedelijke bevolking. Zo groeit het aantal ouderen en die hebben meer tijd om te recreëren. De Gezondheidsraad pleit daarom voor meer groen in en om steden.
Beweegrichtlijn
Groen biedt mogelijkheden voor beweging, ontspanning en ontmoeten. Volwassenen zouden minimaal twee en een half uur per week moeten bewegen en kinderen 1 uur per dag, volgens de nieuwe beweegrichtlijn. Een fietstocht en/of wekelijks een uurtje sporten draagt daar natuurlijk aan bij. Dit kan helpen om overgewicht en chronische ziekten te voorkomen. Bij kinderen lijkt groen bovendien goed te zijn voor de ontwikkeling.
Tekenbeten en ziekte van Lyme
Wie in het groen komt, kan een tekenbeet oplopen. Ook in de eigen tuin. Meestal is zo'n beet onschuldig, maar een teek kan de ziekte van Lyme overbrengen. Elk jaar worden er ruim 1 miljoen tekenbeten opgelopen in Nederland. Ongeveer 2 op de 100 mensen krijgen de ziekte van Lyme na een tekenbeet. Op onze kaart ziet u hoeveel mensen na een tekenbeet met een rode ring op de huid bij de huisarts zijn geweest. Dit is een eerste symptoom van de ziekte van Lyme. Controleer dus na een bezoek in het groen goed op tekenbeten.
Trend aantal erythema migrans (rode ring na tekenbeet) diagnoses per 100.000 inwoners in Nederland
Rol van de overheid
Het aanbod voor vrijetijdsbesteding is grotendeels een zaak van vraag en aanbod. Toch speelt ook de overheid een belangrijke rol, namelijk als aanbieder van publieke voorzieningen, en medeverantwoordelijke voor de verkeersinfrastructuur en ruimtelijke ordening.
De provincie bepaalt waar nieuwe voorzieningen voor vrijetijdsbesteding komen. Ook het behoud en ontwikkelen van natuur valt onder hun taken. De provincie werkt daarbij samen met terreinbeherende organisaties zoals Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten. Kerncijfers over vrije tijd en natuur, zoals bijvoorbeeld in De Staat van Utrecht, worden gebruikt voor de beleidsontwikkeling. Ook Gastvrij Nederland geeft een overzicht van kerncijfers.
De gemeente is bij evenementen en horeca betrokken als vergunningverlener, waarbij naar de veiligheid en mogelijke overlast wordt gekeken. Steden zien in evenementen en andere activiteiten vaak ook een kans om zich op de kaart te zetten en om cultureel erfgoed een nieuwe functie te geven.
Het aanbod voor vrijetijdsbesteding
Het Planbureau van de Leefomgeving stelt dat het aanbod nog verbeterd kan worden door efficiënt gebruik van de beschikbare ruimte. Het is belangrijk dat betrokken partijen hun activiteiten op elkaar afstemmen, zoals bijvoorbeeld gebeurt bij waterrecreatie. Ook de activiteiten van verschillende doelgroepen vereisen afstemming, zodat joggers, ruiters, fietsers en skaters niet met elkaar in conflict komen. Mountainbiken op de Utrechtse Heuvelrug is bijvoorbeeld mogelijk door afspraken tussen de parkbeheerder, het Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer en de wielersportbond. Bij het maken van routes wordt rekening gehouden met kwetsbare natuur en andere recreanten.
Zelf recreëren
Hoe scoort u op de beweegrichtlijn van de Gezondheidsraad? Zoek de natuur op voor wat ontspanning en beweging. Bekijk de wandel- en fietsroutes en combineer ze eventueel met kaarten van stiltegebieden en monumenten.
Ziekte van Lyme
Controleer na een bezoek in het groen goed op tekenbeten. U kunt daar de teken-App voor gebruiken. U kunt ook de tekenverwachting checken of een tekenbeet melden op Tekenradar. In 2018 gaven mensen de meeste tekenbeten door vanuit Gelderland, Noord-Brabant en Noord-Holland. Als je deze gegevens corrigeert voor het aantal inwoners, is de top drie: Drenthe, Gelderland en Utrecht.
Verleiden tot gezonde vrijetijdsbesteding
Als gemeente kunt u met een slimme inrichting van de leefomgeving mensen verleiden tot gezond gedrag. Het is aangetoond dat de toegang en het gebruik van groen in de omgeving leidt tot meer bewegen en minder zittende activiteiten. Het kenniscentrum fietsbeleid geeft inspirerende voorbeelden van kleine ingrepen die kunnen helpen om meer mensen aan het wandelen of fietsen te krijgen.