Atlasser Channah is er al weken mee bezig: kijken naar bomen. Met noeste arbeid heeft ze haar voortuin aangepakt en staan er nu bomen en planten in plaats van tegels. Zitten er al knoppen aan? Waarom komen de knoppen nog niet uit? Aan de overkant zijn de knoppen wel al uit. Gaan ze het wel doen dit jaar? Kijk, het eerste blaadje is uit!

Het is fascinerend om te zien hoe die kale, bruine stam met een paar iele takken eraan elk jaar weer transformeert tot een zee van groen. Kon je eerst nog dwars door de takken heen kijken, weken later is dat niet meer voor te stellen. En ineens is het ook een drukte van jewelste in je boom, vol met insecten en vogels. Daarom is het helemaal niet gek om eens bij bomen stil te staan.

Bomen zijn cruciaal

De voordelen van bomen kunnen wij niet vaak genoeg benoemen. Zo schreven we al eerder een artikel over alle ecosysteemdiensten die bomen opleveren. Bomen helpen de biodiversiteit en slaan CO2 op. Daarnaast zorgt een boom voor verkoeling, zowel door verdamping als door schaduw. Dat is fijn tijdens die heel warme zomerdag. Bomen slaan water op en zorgen voor vertraagde afvoer naar de bodem bij hevige regen.

Niet alleen voor de natuur zijn bomen cruciaal. Ook wij mensen worden er beter van. Alleen al kijken naar groen is ontspannend voor onze geest. Groen nodigt uit tot bewegen en zorgt voor meer kans op ontmoetingen. Je mentale gezondheid gaat erop vooruit. Ook de WHO erkent het belang. Hoe meer bomen er in het straatbeeld zijn, hoe minder mensen antidepressiva gebruiken.

Waarom de Week van de Boom?

Bomen zijn dus ontzettend belangrijk voor onze leefomgeving. Daarom is er de Week van de Boom. Hoe kunnen we de positieve effecten van bomen nog beter benutten? Het programma van de Week van de Boom is divers en verschillende onderzoeksinstituten en bedrijven doen hun verhaal. De Week van de Boom wordt gecombineerd met de Boominfodag. Zo gaat het over de keuze van de juiste boom. Vooral in het stedelijk gebied moeten bomen vaak concurreren met infrastructuur en woningbouw. Zo moeten fietspaden niet stuk gaan door wortels van bomen. Ook bij de nieuwe ontwikkeling van bomen plaatsen op gebouwen, op snelwegtunnels en op bruggen (bijvoorbeeld op Utrecht Centraal) moet de juiste boom worden geplaatst. Bomen hebben verschillende groeibehoeftes.

De sessies over klimaatverandering en -adaptatie op de Boominfodagen op 11 en 12 mei proberen antwoord te geven op diverse vragen. Zo gaat onderzoeker Jelle Hiemstra (WUR Wageningen University &Research (Wageningen University &Research)) in de sessie Klimaatrobuust assortiment: uitheems of inheems? in op welke bomen je het beste in steden kunt planten. Want kunnen onze inheemse bomen klimaatverandering nog wel aan? Moet we inheemse bomen blijven planten? Zijn deze bomen bestand tegen langere periodes van droogte en missen ze niet de vorst in de winter? Moeten we bijvoorbeeld uitwijken naar soorten die rond de Middellandse zee voorkomen? En hoe verandert dan de biodiversiteit?

Ook verkoeling wordt steeds belangrijker in de zomer, vooral in steden. Wat kunnen stadsbomen daartoe bieden, en wat hebben ze daarvoor nodig? In de sessie Elke druppel telt van Waternet en Universiteit Gent krijg je antwoord op deze vragen.

Hoe zet de Atlas de boom in het zonnetje?

Als Atlas Leefomgeving vinden we bomen ook heel belangrijk. Bomen zorgen voor een beter klimaat in jouw straat, vooral in de buurten die kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Dit zijn buurten waar de klimaatrisico’s hoog zijn. Er is een hogere kans op hittestress en op wateroverlast. Buurten met relatief veel kwetsbare ouderen en waar de leefbaarheid slechter is, zijn ook kwetsbaar voor klimaatverandering. Kwetsbare ouderen zijn eenzaam en/of minder beweeglijk. Zij zoeken niet snel verkoeling op en zijn minder mobiel. Bewoners van buurten met een slechtere leefbaarheid hebben vaak ook lagere inkomens. Hierdoor kunnen zij minder uitgeven om hun directe woonomgeving klimaatbestendig in te richten.

Op de kaart is Dordrecht te zien. Kwetsbare buurten voor klimaat (links) en bomen op de kaart (rechts). In rode cirkels de plekken waar nog veel winst voor klimaatadaptatie te behalen is 

Laten we eens kijken naar Dordrecht. Op de kaart Kwetsbare buurten voor klimaatverandering (rechts) geven de groene markeringen de kwetsbare buurten aan. Op de Bomen-kaart (links) zie je waar bomen in Dordrecht staan. Wat gebeurt er als je deze kaarten combineert? Op de plekken waar de kwetsbaarheid van de wijk hoog is (donkergroen) valt nog flink wat winst te behalen met (bijvoorbeeld) het planten van bomen. Dit zijn de rood omcirkelde plekken.

Bomen als monument

In Nederland zijn er zelfs bomen die een monument zijn. Volgens de Bomenstichting zijn het bomen die van nationaal belang zijn. Dit is omdat ze heel oud of bijzonder mooi zijn. Of ze hebben een zeldzaamheidswaarde of een beeldbepalende functie voor de omgeving. Op de Atlas-kaart hieronder van Leeuwarden is goed te zien dat de monumentale bomen (gekleurde blaadjes) meewerken aan een koelere omgeving (gele en blauwe kleuren).

Monumentale bomen en het stedelijk hitte eiland effect in het centrum van Leeuwarden

Zet ook zelf de boom in het zonnetje

Wil jij zelf ook wat doen voor de boom? Hartstikke goed! Ga naar Check je plek en kijk hoe jouw buurt scoort op groen en schaduwrijke bomen. Ben je niet tevreden met de score? Ontdek op de Atlas-pagina tips tegen klimaatverandering wat jij (samen met je buren) kan doen. Doe jij eerst liever inspiratie op? Als afsluiter van de Week van de Boom staat een bezoek aan de Floriade Expo 2022 in Almere op het programma. Daar kan je zelf natuurlijk ook heen. Laat je inspireren door het thema: Growing Green Cities.

En de bomen in de voortuin van Atlasser Channah? Inmiddels kan ze door de bomen het bos niet meer zien. Oké, niet overdrijven… Ze kan de overkant van de straat niet meer zien.